Door de jaren heen: van hockeygirls naar hockeybabes

Fatima Moreira de Melo stond schaars gekleed in mannenblad FHM. Ellen Hoog poseerde samen met Eva de Goede in bikini voor de Swimsuit Edition van het Amerikaanse tijdschrift Sports Illustrated. En de Duitse Fanny Rinne stond in 2004 in Playboy. Maar jarenlang voordat zij überhaupt geboren waren, poseerden er al hockeysters – in 1912 – op fotokaarten, zegt verzamelaar Nico Leeftink in deze derde aflevering van het Hockeymuseum.

Om de ontwikkeling duidelijk te kunnen schetsen, maakt hij onderscheid tussen hockeygirls en hockeybabes. Hij beschrijft het op de volgende manier: ‘Als er vroeger over hockeygirls werd gesproken, waren het niet de speelsters zelf, maar modellen, die bijvoorbeeld met een stick op de foto gingen. Als je nu over hockeybabes spreekt, zijn het de speelsters zelf en ze verschijnen niet alleen in sportbladen, maar ook in andere media, buiten het hockey om. Ze zijn BN-ers geworden.’

Collage van banner Olympische Spelen 2008, Ons Vrije Nederland (12/6/1948), Playboy (09/2004), Goud 2008, Zinzi reclame, Sports Illustrated (Swim Suit edition) 2013

British beauty

Leeftink beschikt over ruim dertig fotokaarten uit Engeland, afkomstig uit de periode 1912-1916, met daarop afbeeldingen van hockeygirls. Net voor de Eerste Wereldoorlog had het bedrijf Rotary Photo in London op grote schaal deze fotokaarten op de markt gebracht. Trots stond op de achterkant: British beauty.

Britse fotokaarten van hockeygirls uit de periode 1912-1916.

Op elk van deze kaarten staat met een stick in haar handen een model afgebeeld. Op sommige staat op de voorkant een kort liefdesgedicht, met hockey als beeldspraak voor het leven. Vandaar dat de kaarten in de Eerste Wereldoorlog ook gebruikt werden door Engelse soldaten om naar hun lief te sturen. Zo valt er bijvoorbeeld te lezen:

If you’ll constant to STICK to me
Life’s SIDE LINES I’ll divide
My love shall never FLAG you’ll see
And I’ll never go OFF-SIDE.

Britse fotokaarten met daarop een kort liefdesgedicht, met hockey als beeldspraak voor het leven.

Lange rokken

Wat ook meteen opvalt aan de kaarten, is de lengte van de rokken. In tegenstelling tot nu komen ze bijna tot de grond. Bijna, want volgens de spelregels moest de rok niet korter zijn dan tien centimeter van de grond, maar moest ze wel meer dan drie centimeter boven de grond hangen. Lachend zegt Leeftink de reden zoals die ook in het spelregelboekje uit die tijd stond: ‘Omdat anders mogelijk vals kon worden gespeeld door de bal in de rok mee te dragen.’

Tien jaar later, in 1922, verscheen op de cover van alle zondagbijlagen van de Amerikaanse regionale kranten een getekende hockeygirl. Toen de maker daarvan, de beroemde illustrator Dan Smith, voor de eerste keer een vrouwenhockeywedstrijd zag, was hij zo onder de indruk van de frivoliteit van de hockeygirls, dat hij ze omschreef als ‘zo sierlijk en zo gracieus’ en hij ze ‘de nieuwe heldinnen van de sportvelden’ noemde. ‘Misschien liet hij zich zó door zijn fantasie inspireren’, zegt Leeftink, ‘dat hij daarom hun rokken en kousen een stukje korter tekende dan ze in werkelijkheid waren.’

The Hockey Girl, illustratie van Dan Smith. Dallas Morning News, 10/12/1922. Onder de originele foto, ‘nagetekend’ door Smith, waarop de rokken langer zijn dan op de illustratie.

De geboorte van de hockeybabe

Naast de gebruikelijke wedstrijdfoto’s van het vrouwenhockey in sportbladen, kwam de hockeygirl, als vervolg op de fotokaarten, ook steeds meer voor op de cover van tijdschriften, meestal afgebeeld als vrolijke illustratie. Dat de hockeyregels onder invloed van de mode ieder jaar de kledingregels versoepelden, heeft hier zeker toe bijgedragen, vertelt Leeftink. Zo mochten vanaf 1935 de knieën bloot zijn en de rokken ‘gespleten, maar niet op een short lijken’.

Een grote verandering in Nederland vond plaats in 1948, toen de gehele voorpagina van Ons Vrije Nederland (een verzetskrant die na de Tweede Wereldoorlog werd voortgezet als opinietijdschrift) werd ingenomen door de foto van een lachende hockeyster: Manolita Sanchez. Zij was geen model, maar een echte hockeyster en speelde in het Spaanse team op het (officieuze) WK voor vrouwen in Amstelveen. ‘Achteraf gezien zou je kunnen zeggen dat daarmee de hockeybabe was geboren en de hockeygirl was verdwenen.’

Manolita Sanchez poseert op de cover van Ons Vrije Nederland in 1948.

Bekijk uit deze serie ook:

Voor een cap kregen hockeyers vroeger daadwerkelijk een pet. Klik op de foto om naar het artikel te gaan.


6 Reacties

  1. jpeper@wxs.nl

    Mooi om de ontwikkeling van het dames hockey zo te lezen.

  2. vostammer

    Als het spannend wordt stopt het artikel? Jammer

  3. solo

    Haha waar is de rest van het artikel?😄 Ikmus de overgooiers van vroeger....

  4. Merijn van Willigen

    Het spijt me, maar wat een raar artikel. Natuurlijke is het interesant om eens naar de geschiedenis van de vertegenwoordiging van hockey dames in de media te kijken, maar om zo maar rond de zo voor de hand liggende seksitische ondertoon heen te kijken is een beetje kort door de bocht. Een van de grootste obstakels in sport voor vrouwen (meisjes) is het feit dat prestaties in sport (bijna) altijd worden gezien in een kader van dingen die belangrijk worden geacht in een cultuur die gebaseerd is op mannelijke waarden. In andere woorden, vrouwen in sport krijgen aandacht op basis van andere rollen (dan athleet) die ze vervullen - huisvrouw; moeder; en 'babe' (aantrekkelijk voor (meestal) mannen). Een discussie over de lengte van rokken, and the transformatie van 'hockey meisje' to 'hockey babe' valt binnen de culturele waarden dat sexisme dicteerd. Het gebrek aan kritiek in de discussie over de lengte van de rokken is opmerkelijk. De lengte van de rokken voor vrouwen in hockey was gedicteerd by the MANNEN van the FIH en voldeden aan het sexisme van die tijd. Dat zelfde sexisme zorgde ervoor dat the 'sport' kleding die vrouwen werd voorgeschreven hun prestaties beperkte, en ervoor zorgde dat de prestaties in sport voor vrouwen gelimiteerd bleef en sport voor vrouwen niet zo serieus werd genomen. Het heeft HEEL lang geduurd voordat we arriveerden op een moment waar sport kleding voor dames georienteerd is op de sport waarmee ze bezig zijn - voor mannen is dit veel minder het geval (een indicatie van sexisme). Maar seksisme gaat ook mee in de tijd. Dames die ontzettend goed zijn in de sport die zij beoefenen, moeten klaarblijkelijk nog steeds toezien hoe hun prestaties alleen belang hebben als ze daarnaast ook 'sexy' zijn. Fatima Moreilla de Melo komt aan bot, niet omdat zij een record international is en Olympisch kampioen, maar omdat ze in FHM stond. Bikinis in plaats van medailles voor Ellen Hoog en Eva de Goede?! Waar zijn Maartje Paumem; Mijntje Donners; Kim Lammers; Wietske de Ruiter; Minke Smabers; Lisanne LeJeune; Fieke Boekhorst om maar een paar te noemen?! De geboorte van de 'hockey babe' (wat een vreselijke term) is belangrijk in het kader van het seksisme in de maatschappij. Zonder dat kader is het alsof dit seksisme gedoogt word.

  5. rancoburgzorg

    @Merijn van Willigen Seksisme is toch gewoon een legitiem verdienmodel? Niet alleen hockeybabes maar ook in veel andere sporten is dat al jaren zo. Tennisbabes, skibabes, schaatsbabes (Jutta Leerdam), atletiekbabes, enz enzv. Vrouwen die er goed uitzien kunnen dat vermarkten. Wat zou daar mis mee moeten zijn? Als je naar strandvolleybal voor vrouwen kijkt staan de dames nog net niet in een stringetje te spelen. Kennelijk levert dat veel kijkers, dus veel inkomsten op. Als bijvoorbeeld het moment komt dat in het dameshockey marketingjongens zouden ontdekken dat het spelen in de Dames Hoofdklasse met korte hoog opgetrokken broekjes maar liefst 4 x zoveel geld binnenbrengt , moet ik nog maar zien of iedereen daar nee tegen durft en wil zeggen. Het sexualiseren van sport en sportsterren (en daaromheen creeeren van persoonlijkheidsculti) is al jaren aan de gang. En niet alleen bij vrouwen. Dat genereert veel extra inkomsten. Ik zie het probleem niet.

  6. jeroen-de-nooijer

    Dus als je er geld mee kan verdienen, maakt het niet uit dat het seksistisch is? Bijzonder eigenaardige redenering. Gevaarlijk zelfs. Zo zou je ook de slavenhandel kunnen goedpraten 'om dat het een goed verdienmodel is'. Ik hoop dat je het probleem nu wel ziet.


Wat vind jij? Praat mee...