Hockeyen met een strak gespannen laken over de tafel: het bestáát

In deze periode van gedwongen binnenblijven stijgt de populariteit van gezelschapsspellen en legpuzzels explosief. Door de jaren heen zijn er ook meerdere verleidelijke hockeyspelletjes uitgebracht, vertelt verzamelaar Nico Leeftink in de serie Hockeymuseum.

Aan tafel hockeyen. Het bestaat dus echt. Met pionnetjes, poppetjes, doeltjes en zelfs met sticks.

Al zo’n honderd jaar bestaan er hockeyspelletjes die spelers verleiden om gezellig aan tafel plaats te nemen en al spelend op jacht naar een doelpunt te gaan. Een mooi voorbeeld van één van de eerste hockeygezelschapsspellen is de Table top hockey game uit 1929 door de gerenommeerde firma G.J. Hayter uit Engeland. Op tafel wordt een houten bak in de vorm van een sjoelbak neergelegd en met behulp van grote houten sticks moeten de twee teams een kleine houten puck in elkaars doel zien te krijgen.

Gezien de tekening op het label van de doos was het was het wel voor de elite of moest je je er in ieder geval wel chique voor aankleden.

Table top hockey game: met sticks moet de puck in het doel worden gekregen.

Bully was het eerste tactische hockeygezelschapsspel

Tegelijkertijd kwam in Frankrijk ook een tafelhockeyspel op de markt: Le Hockey. Om de rand van de tafel moesten kleine doeltjes worden vastgeklemd, waarin met kleine sticks het balletje moest worden geduwd.

Mede door de toegenomen populariteit van hockey, werden deze fun en doe-spelletjes opgevolgd door meer hockey-tactische bordspellen. Gibson Games, de oudste nog bestaande spellenfabrikant in Engeland, bracht halverwege de jaren dertig het spel Bully (the great hockey game of skill) uit. De naam Bully verwijst naar de manier waarop vroeger een hockeywedstrijd begon. Het spel wordt gespeeld op een bord dat een hockeyveld voorstelt. Het is als gezegd een tactisch spel, waarbij de deelnemers hun spelers op een dusdanige manier verzetten dat de tegenstander wordt uitgespeeld en er kan worden gescoord. Omdat Bully het eerste tactische hockeygezelschapsspel is, werd het ook door veel clubs en scholen gebruikt om spelvormen en -principes uit te leggen. Daarom is het een klein beetje te vergelijken met het huidige coachbord.

Grappig detail: de voorgestelde beginopstelling van Bully was typisch voor de veldverdeling uit die tijd: één keeper, twee backs, drie middenvelders en liefst vijf aanvallers.

Bij Bully moeten de deelnemers hun spelers op een dusdanige manier verzetten dat de tegenstander wordt uitgespeeld en er kan worden gescoord.

Een groen laken dat strak gespannen op een tafel moet liggen

De opvolger van Bully kwam pas in het begin van de jaren tachtig en zag er een stuk gelikter uit. Onder de merknaam Subbuteo bracht spelletjesuitvinder Peter Adolph een hockeyspel op de markt dat was afgeleid van het sinds 1950 erg populaire Subbuteo voetbalsimulatiespel. In tegenstelling tot Nederland was dit voetbalspel in landen als Italië en België erg populair en werd er in die tijd zelfs een WK in georganiseerd. Het hockeyspel daarentegen was minder populair en werd slechts twee jaar (1980-1982) geproduceerd. Doordat er maar weinig exemplaren van gemaakt zijn, is de verzamelprijs voor een gave uitvoering van dit hockeyspel inmiddels tot boven de 200 euro gestegen.

Qua looks was het dus wel een flinke vooruitgang ten opzichte van Bully. Pionnetjes hadden plaatsgemaakt voor poppetjes, het speelveld was geen bord, maar een groen laken dat over de tafel heen gespannen moest worden en waarop kleine doeltjes werden gezet.

Onder de merknaam Subbuteo is een hockeyspel uitgebracht, waarbij een groen laken dat over de tafel heen gespannen moest worden.

Speelkaarten en legpuzzels

Behalve als bordspel komt hockey ook al heel lang voor op speelkaarten. Hockeyspeelkaarten zijn in veel verschillende landen uitgegeven, zoals Engeland, Spanje, Duitsland, Frankrijk en België, maar toch voornamelijk in Nederland. Niet alleen omdat hockey hier zo populair is, maar ook omdat kwartetten een oer-Hollands spel is.

Omdat sport bovendien een geliefd onderwerp voor kwartetten is, kwamen hierin bijna altijd ook één of meerdere hockeykaarten voor. Er zijn zelfs twee specifieke hockeykwartetten: het Hockey-plezier kwartet voor kinderen en het Hockey kaart en kwartetspel. Laatstgenoemde, met veel foto’s van bekende hockeysters en hockeyers, is door in 1998 de KNHB uitgegeven ter gelegenheid van het WK in Utrecht en het honderdjarig bestaan van de bond.

Hockeyspeelkaarten.

Voor zover bekend bestaan er weinig legpuzzels met hockeyafbeeldingen. Toch ligt er bij veel hockeyfamilies in Nederland waarschijnlijk wel eentje in huis en dat is de kleurige Jan van Haasteren hockeypuzzel van duizend stukjes. Er bestaan meerdere varianten van en als je de puzzel af hebt kun je op zoek naar een aantal vaste afbeeldingen erin zoals een kunstgebit, een haaienvin, een Indiaan en Sinterklaas.

Hockeylegpuzzels, met onderaan de bekende Jan van Haasteren puzzel van duizend stukjes.

Je eigen Dream Team samenstellen

Begin april verscheen het meest recente hockeyspel, een moderne variant. De European Hockey League (EHL) ontwikkelde een online game waarin je met een transferbudget van honderd miljoen euro je eigen Dream Team kon samenstellen. Hieronder waren ook veel Nederlandse spelers en speelsters. Tweevoudig Wereldspeelster van het Jaar Eva de Goede kostte bijvoorbeeld vijftien miljoen euro. Het spel was bedoeld als afleiding in huis in de hockeyloze tijden van het coronavirus.


Wat vind jij? Praat mee...