Van ’t Hek over de kunst van het fluiten: ‘Op onze manier topsport’

Scheidsrechter Jonas van ’t Hek (35) maakte in India zijn debuut op een WK. Samen met 23 andere scheidsrechters vecht hij voor een plek bij de beste 16 arbiters, die op de Olympische Spelen van Tokio mogen fluiten.

De rug iets gebogen, de voeten soms zo druk als van een tapdanser, terwijl de ogen alle kanten opschieten. Twintig spelers in één cirkel. Veertig benen, veertig voeten, een blauw tapijt en één wit balletje dat alles bepaalt. Elke aanraking tussen beide, zelfs een bal tegen een schoenveter betekent shoot. De laatste vijf minuten van de WK-crossover tussen Frankrijk en China zijn ingegaan. Het staat 1-0 voor Frankrijk, de Chinese keeper is al gewisseld terwijl China het Franse doel van de ploeg van de Nederlander Jeroen Delmee belegert. Spitsuur.

Van ’t Hek: ‘De ene ploeg is vijf minuten van het vliegveld, de andere vijf minuten van de volgende ronde. Er is continu druk op mijn helft. Dan moet bij jezelf alles honderd procent scherp zijn. Als het goed is heb je als scheidsrechter in die 55 minuten hiervoor al een standaard neergezet en de grenzen aangegeven.’

Jonas van ’t Hek checkt hoe het met de Chineze aanvaller is, tijdens Frankrijk-China. Foto: Koen Suyk

Videoscheidsrechter bewees tijdens Frankrijk-China weer zijn waarde

Twee minuten voor tijd rent een aanvaller uit China de volle Franse cirkel in. Hij loopt diagonaal naar binnen, komt ver, maar loopt zich dan vast. De Fransen verdedigen uit, terwijl de Chinezen naar Van ’t Hek rennen en het gebaar van de video-arbiter maken, de denkbeeldige rechthoek in de lucht. Ze roepen erbij: ‘Push, push, push!’. Na het bekijken van de beelden komt er een Chinese strafcorner en blijkt de scheidsrechter fout te zitten.

Van ’t Hek: ‘De Chinezen vinden dat de aanvaller werd geduwd. We bestuderen de beelden. De videoscheidsrechter zegt: ‘There is no reason to change your decision’. Maar ik zie op de videobeelden dat de Fransen bij het uitverdedigen een eigen voet raken in de cirkel, dus ik vraag de videoscheidsrechter of hij de beelden nog een keer wil bekijken. Toen was het uiteindelijk toch een strafcorner. Of het wat met mij doet, dat ik het ook verkeerd zie? Nee, dat doet niets met mijn ego. Het gaat er om dat de juiste beslissing genomen wordt. Als het niet op het veld gebeurt dan maar in de videobox. Ik ben onderhand erg gewend aan de videoreferee. Die is er al tien jaar.’

De kruisfinale was zijn laatste wedstrijd als arbiter op het WK. Een wereldkampioenschap waar hij niet mocht klagen over de wedstrijden waarvoor hij was aangewezen. Australië-Ierland en Zuid-Afrika-Canada waren prettige poulewedstrijden om erin te komen, maar vooral Argentinië-Frankrijk (3-5) en Frankrijk-China waren in het kolkende Kalinga Stadium clashes om nooit meer te vergeten. Niet in het minst vanwege de Franse sensatie. Frankrijk was het laagst geklasseerde land op het WK (nummer 20), maar reikte tot de kwartfinales. Het WK was voor de Nederlandse arbitrage sowieso rijk gevuld, met Philip Schellekens als Umpire Manager en Edna Rutten als Technical Officer.

Jonas van ’t Hek in actie tijdens de cross-over Frankrijk-China. Foto: Koen Suyk

Echt zenuwachtig wordt hij naar eigen zeggen niet meer

Van ’t Hek – neef van presentator en oud-bondscoach Tom en cabaretier Youp – was ballenjongen bij het WK van 1998 in Utrecht. Hij hockeyde ooit bij Maarssen Heren 1 in de Tweede Klasse. Omdat hij zo’n plezier in het fluiten had, stond hij zaterdag ook met de fluit in plaats van met de stick in de hand. Toen hij vanaf 2003 de senioren floot, gaf hij zijn eigen hockeycarrière op. Vijf jaar later maakte hij zijn hoofdklassedebuut, in de wedstrijd Bloemendaal-Den Bosch op ’t Kopje. Echt zenuwachtig wordt hij naar eigen zeggen niet meer, na al die jaren. Het geluid dat sommige hoofdklassescheidsrechters met angst naar een topclub als Bloemendaal of Amsterdam gaan, omdat ze bang zijn voor extreem mondige coaches en spelers: daar heeft hij geen last van.

‘Alleen als videoscheidsrechter heb ik soms extra zenuwen. Omdat je dat maar vijf keer per jaar bent. Dat voelt dan onnatuurlijk. Natuurlijk heb ik ook tijden gekend dat ik een wedstrijd floot, naar de klok keek en dacht: wauw, dit duurt echt nog lang om te overleven. Maar dat heb ik helemaal niet meer. Nu denk ik: wat lekker, ik mag nog langer genieten van deze wedstrijd. Anders zou ik natuurlijk niet al achttien jaar fluiten.’

De tengere scheidsrechter heeft een gezin met drie kinderen en werkt fulltime bij Nike in Hilversum als Strategic Account Executive. Dat hij bijna een maand weg is van huis op de vakantiedagen van zijn werk, om in het exotische India zijn hoogtepunt van zijn scheidsrechterscarrière te beleven, komt vooral door de steun van zijn vrouw Nienke en zijn familie, wil hij benadrukken. Dankzij een internationale scheidsrechterscarrière heeft hij de halve wereld mogen zien. Het is liefhebberij, voor het geld hoeft hij dit niet te doen. Zeker niet zondag in de Hoofdklasse.

Voor de vergoeding doen de scheidsrechters het niet

Voor een heel jaar fluiten in de Hoofdklasse krijgt elke scheidsrechter een verwaarloosbare vergoeding, nog minder dan de gemiddelde boekenbon per wedstrijd. Voor 0,19 eurocent mag de arbitrage kilometers declareren. Internationale scheidsrechters mogen wat meer declareren, zeker voor een groot toernooi. Maar alles in het kader van het dekken van de kosten. Hoewel de vergoeding nihil is, wordt er wel véél verwacht van de arbitrage.

Van ’t Hek: ‘Zo moeten de mannelijke scheidsrechters slagen voor de fitheidstesten voor het WK. Dat betekent vier keer per jaar een YoYO-interval test en vijf sprints van 60 meter in elk 7,5 seconden. En die fitheidstest geeft mijn inziens niet eens een compleet beeld. Er wordt een investering van uren en vrije dagen van je verwacht die vrijwillig in de hobby worden gestoken.’

Je moet vooral veel liefde voor het spel hebben. Op onze manier zijn we bezig met topsport Jonas van 't Hek

Het is uiteraard de vraag of de amateurs, semi-profs en fullprofs die er bij de hockeyspelers zijn, altijd geleid kunnen blijven worden door arbiters, die dit zo goed mogelijk als serieuze hobby invullen. Het was iets wat na een vraag op de persconferentie op het WK in India door FIH-voorzitter Narinder Dhruv Batra werd beantwoord. ‘We hebben nu niet de bronnen om scheidsrechters als profs te betalen’, zei Batra in Bhubaneswar. Het was geen rare vraag, aangezien scheidsrechters in het voetbal gemiddeld zo’n 70.000 euro bruto per jaar verdienen in de Eredivisie. Maar hockey is niet zoals voetbal een professionele sport. De scheidsrechters kunnen hun ambities vooral kwijt in het fluiten van prestigieuze toptoernooien.

Scheidsrechter Jonas van ’t Hek tijdens de wedstrijd tegen China op het WK hockey. Foto: Koen Suyk

Road to Tokio: 24 scheidsrechters die vechten voor 16 plekken

Van ’t Hek is 1 van de 24 scheidsrechters die is geselecteerd voor de Road to Tokio. Samen met zijn Nederlandse collega Coen van Bunge gaat hij als scheidsrechter voor het hoogst haalbare. Er is een kans dat Van Bunge en Van ’t Hek allebei naar Tokio gaan, maar de vertegenwoordiging zal in Japan een combinatie van verschillende werelddelen moeten zijn. De concurrentie is heel groot, volgens Van ’t Hek, die in Tokio een carrière van negentien jaar fluiten kan bekronen met de Olympische Spelen.

‘Je moet vooral veel liefde voor het spel hebben. Op onze manier zijn we bezig met topsport’, concludeert Van ’t Hek, die eenvoudig enkele hoogtepunten kan opnoemen uit zijn loopbaan. ‘Het fluiten van zowel een EK en WK in de zaal als op ’t veld is uniek. Een drielandentoernooi in Perth, West-Australië, in voorbereiding op de Olympische Spelen in 2012. Hoe hard dat hockey ging: dat was van een andere planeet. Ook de derde wedstrijd van Schaerweijde-Hurley, op een woensdagavond in de Kuil met zevenduizend man, is als scheidsrechter bijzonder om mee te maken. De halve finale op het EK, Duitsland-België (2-2, België won na shoot-outs, red.), was vorig jaar fantastisch. Twee wereldploegen. Met mijn videoreferral van een doelpunt, dat geen doelpunt bleek te zijn. Dan moet je jezelf wel kwetsbaar op durven te stellen, om dat aan te kaarten.’

Maar nog even terug, naar die laatste vijf minuten van Frankrijk-China op het WK in India, voor een plek bij de laatste acht van de wereld. Vijf minuten waarin tien keer zoveel gebeurde dan de 55 minuten daarvoor. Dat is waar Van ’t Hek het voor doet. ‘Er ligt op dat moment veel druk op mij. Er zijn twee strafcorners en vier gele kaarten in die paar minuten. Allemaal terecht. Dit soort momenten maakt het fluiten geweldig. Een topprestatie leveren, als het er echt om gaat. Na de zege van Frankrijk heeft niemand het erover dat een land naar huis is vanwege een arbitrale dwaling. Dan heb je het goed gedaan.’