Hoe Zimbabwe goud won en daarna van de hockeykaart verdween

Over drie dagen starten de Olympische Spelen in Parijs. De eerste editie van het hockeytoernooi bij de dames leverde een verrassende winnaar op. In 1980 won Zimbabwe in Moskou olympisch goud.

‘We hadden nog nooit een kunstgrasveld gezien en niet de juiste schoenen om erop te spelen omdat we alleen maar op zonovergoten grasvelden in Zimbabwe hadden gespeeld. We moesten ons in Moskou haasten om schoenen te kopen’, vertelt Ann Grant.

De aanvoerder van de ploeg – in het dagelijks leven boekhouder – blikt in 2008 in de Britse krant The Times terug op die onverwachte triomf op het grootste sportevenement ter wereld.

Het is in eerste instantie ook niet de bedoeling dat Zimbabwe deelneemt aan de eerste editie van het olympisch damestoernooi. Het Afrikaanse land krijgt op het allerlaatste moment een uitnodiging vanwege een boycot van een flink aantal Westerse landen. Uit protest tegen de inval van de Sovjet-Unie in Afghanistan in 1979 blijven zo’n veertig landen weg van de Spelen in Moskou.

Oranje-teams niet naar Moskou

In Nederland worden de sportbonden vrijgelaten in hun keuze om al dan niet te gaan. De KNHB trekt beide teams terug omdat door het ontbreken van onder meer Australië, Groot-Brittannië en (West-)Duitsland er geen sprake meer is van een representatief toernooi.

Van het zestal uitgenodigde landen voor de eerste editie van het damestoernooi blijft alleen de Sovjet-Unie over. Het deelnemersveld wordt aangevuld met Oostenrijk, Tsjechoslowakije, India, Polen en Zimbabwe. Van deze ploegen zijn alleen Tsjechoslowakije en India twee jaar eerder, in 1978, in actie gekomen op het WK dat door de Oranje Dames wordt gewonnen.

De dames van Zimbabwe vieren de 4-0 zege op Polen. Foto: RIA Novosti archive, image #556180 / Vitaliy Saveliev / CC-BY-SA 3.0

De olympische uitnodiging komt voor de dames van Zimbabwe dan ook uit de lucht vallen. ‘We waren niet in training. We hadden geen team en geen idee wat ons te wachten stond’, zegt Grant.

Internationale ervaring heeft Zimbabwe nauwelijks. In die tijd blijft het internationale hockeycontact beperkt tot Zuid-Afrika. ‘Drie of vier van onze meisjes hebben interlandwedstrijden voor Zuid-Afrika gespeeld’, zegt manager Liz Dreyer van het team bij de start van het olympisch toernooi. In het jaar van de Spelen speelt Zimbabwe slechts één interland. Zambia wordt met 11-0 verslagen.

‘Eind mei werden wij voor de Spelen uitgenodigd. Dat gebeurde op grond van onze 11-0 zege (..). Wij waren compleet verrast. De meisjes geloofden het ook pas echt toen ze eenmaal in het vliegtuig zaten naar Moskou’, legt Dreyer uit aan de internationale pers in Moskou.

Avontuurlijke reis naar Moskou

De reis van Zimbabwe naar Moskou is een avontuur op zich. Eerst vliegt de ploeg naar de Zambiaanse hoofdstad Lusaka in een vliegtuig dat normaal wordt gebruikt om vlees te transporteren. ‘De stank was verschrikkelijk’, herinnert Grant zich. ‘Er waren geen zitplaatsen. We zaten allemaal op de grond.’ In Zambia stond een toestel van de Russische vliegtuigmaatschappij Aeroflot voor hen klaar voor het tweede deel van de reis.

In de selectie van Zimbabwe zit geen enkele speelster van kleur, terwijl de witte bevolking een minderheid vormt in het Afrikaanse land. ‘Wij hebben geselecteerd op kwaliteit, niet op kleur. De witte speelsters waren veruit het best. Misschien zal dat in een paar jaar veranderen’, legt Dreyer uit, die vooraf weinig zinnigs kan zeggen over de kansen van Zimbabwe. ‘Rusland en India lijken mij goed, van de rest weet ik eigenlijk niets.’

Met slechts 35 dagen voorbereiding en een aantal oefenwedstrijden in Moskou begint voor Zimbabwe het toernooi met een duel tegen Polen. De damesploegen spelen in Moskou een halve competitie. Het land dat daarin als eerste eindigt, wint de gouden medaille.

De eerste wedstrijd levert een 4-0 overwinning op voor Zimbabwe. De openingstreffer wordt gemaakt door Patricia McKillop uit een strafcorner. Daarmee is zij de eerste doelpuntenmaakster in historie van het olympisch damestoernooi. Met een totaal van zes treffers wordt de strafcornerspecialiste met de Russin Natella Krasnikova gezamenlijk topscorer van het toernooi.

Favoriet Sovjet-Unie verslagen

Tegen Tsjechoslowakije speelt Zimbabwe met 2-2 gelijk, waarna er met 2-0 wordt gewonnen van de Sovjet-Unie. Een uitslag die verrast, want het gastland wordt vooraf als de topfavoriet voor goud gezien. Eerder dat jaar heeft de Sovjet-Unie namelijk wereldkampioen Nederland met 3-2 verslagen.

De dames van Zimbabwe vieren hun 4-0 zege op Polen. Foto: RIA Novosti archive, image #556180 / Vitaliy Saveliev / CC-BY-SA 3.0

Vervolgens wordt een andere kanshebber op goud, India, op 1-1 gehouden. Dat betekent dat winst in het laatste groepsduel op Oostenrijk de olympische titel voor Zimbabwe oplevert. De Oostenrijkse dames blijken lang een taaie tegenstander. De gelijke stand van 1-1 blijft tot de 51ste minuut staan. Dan neemt Zimbabwe afstand en wint met 4-1. Het allereerste olympisch damesgoud is binnen.

Gekleed in blauwe blazers staan de zestien dames van Zimbabwe tijdens de huldiging op de bovenste trede van het ereschavot. ‘Ze speelden de olympische hymne, blikt keepster Sarah English jaren later terug in een interview.

Zimbabwe heeft nog geen volkslied omdat het land pas een paar maanden bestaat. Daarvoor heet het land Rhodesië en valt het onder Brits koloniaal bestuur. Na de vijftienjarige onafhankelijkheidsoorlog, die in 1979 eindigt, staat Zimbabwe als zelfstandig land nog in de kinderschoenen.

Golden Girls groots onthaald

Bij thuiskomst krijgen de dames, inmiddels omgedoopt tot Golden Girls, een groots onthaal. Op het vliegveld staan majorettes en wordt de goudenmedaillewinnaressen overstelpt met bloemen. Maandenlang wordt de ploeg in het zonnetje gezet. De toenmalige vrouw van president Robert Mugabe belooft ieder teamlid een os. Echter, bij ceremonie blijkt het te gaan om een klein pakketje vlees.

Het gouden succes krijgt echter geen vervolg. De hockeysport slaagt er niet in om voet aan vaste grond te krijgen. Daarbij helpen de politieke en economisch zware tijden die Zimbabwe de afgelopen decennia beleeft niet mee. De sport en dus ook de hockeybond lijden zwaar onder de situatie. Stadions in de grote steden liggen er inmiddels verlaten en vervallen bij.

Het succes van Moskou is slechts een vage herinnering. De damesploeg heeft zich nimmer meer geplaatst voor de Olympische Spelen of een WK.