‘Xan was zo talentvol, die hoefde je niet te ontdekken’

In de eerste dagen van 2024 kijken we voor de allerlaatste keer terug op het bewogen hockeyjaar 2023. De verhalen die ons het meest zijn bijgebleven, publiceren we deze week nog een keer. Vandaag deel vier: een portret uit augustus van Xan de Waard, Wereldspeelster van het Jaar.

Xan de Waard begint vandaag aan haar eerste grote toernooi als solo-aanvoerder van de Oranjevrouwen. Met vier betrokkenen uit haar hockeyloopbaan schetsen we een portret van de begenadigde 27-jarige middenvelder, volgens velen momenteel de beste speelster in het mondiale hockey.

Jos Nonnekes

Voormalig trainer van De Waard in de jeugd van Wageningen (2006-2008)

‘Noem mij niet de ontdekker van De Waard, dat vind ik zo’n onzin’, zegt de 71-jarige Nonnekes, sinds jaar en dag verbonden aan hockeyclub Wageningen, de eerste club van De Waard. ‘Iemand als Xan hóefde je niet te ontdekken. Ze was zo talentvol, dat zag iedereen. Als ik nu naar haar kijk in Oranje, dan zie ik dezelfde speelster als in de D- en C-jeugd bij Wageningen. Als kwikzilver bewoog ze over het hele veld, met de bal aan haar stick geplakt. Langs de lijn hoorde je ouders wel eens schreeuwen: ‘Afgeven die bal!‘, maar dat deed ze niet.’

Een piepjonge Xan de Waard, dribbelend aan de bal in het shirt van Wageningen. Foto: privé-archief

‘Wat me toen al opviel was dat ze met 3D-hockey bezig was. Een balletje opwippen om langs haar tegenstanders te komen, dat werk. Ze was heel gedreven, creatief en had zichtbaar plezier in het spelletje. Ik heb me wel eens zorgen gemaakt over hoe we haar bij Wageningen voldoende uitdaging konden bieden. Ze stak met kop en schouders boven de rest uit, was zeker twee, drie niveaus beter dan de andere meiden. Logisch dat ze uiteindelijk naar Meisjes B1 van Kampong overstapte.’

‘Ondanks haar enorme talent vind ik dat ze lang ondergewaardeerd is. Door haar loopacties brengt ze anderen in stelling en haar avontuurlijke keuzes aan de bal zorgen altijd voor gevaar. En verdedigend knapt ze ook veel vuil werk op. Je merkt pas hoe goed ze is, als ze een keer niet meespeelt. Dan loopt het spel veel stroperiger. Dat is misschien wel het grootste compliment dat ik kan maken.’

Je merkt pas hoe goed ze is, als ze een keer niet meespeelt

Marloes Keetels

Voormalig teamgenoot van De Waard bij Oranje en vaste roomie op toernooien

‘Op het WK 2014 in Den Haag werden Xan en ik voor het eerst bij elkaar gezet als kamergenoten’, zegt Keetels, die 176 keer voor Oranje uitkwam en net als De Waard op 4 februari 2013 in Zuid-Afrika debuteerde voor het Nederlands elftal. ‘Sindsdien zijn we altijd elkaars roomies gebleven. Xan is twee jaar jonger dan ik, maar we zaten allebei in dezelfde levensfase, konden veel met elkaar delen. Over je onzekerheden, over wedstrijdsituaties en zo. We hebben allebei al jaren een vriend en dus krijg je ook veel van elkaars relatie mee. En we pakten ook altijd samen de cadeautjes uit die in onze koffer waren gestopt.’

We hebben op toernooien veel samen gestudeerd. Maar we keken we ook Netflix-series – Stranger Things hebben we helemaal uitgekeken – of speelden spelletjes. Ik weet nog dat we tijdens een stage op Sardinië een keer zo fanatiek bezig waren met het online spelletje Fruit Ninja, dat we te laat kwamen voor het eten. Dat krijg je met zo’n mega-competitieve kamergenoot. Moesten we voor de groep als straf een liedje zingen, haha. Ze is daarna nooit meer te laat gekomen.’

‘Vaak lukte het maar moeilijk om onze kamer netjes te houden. Werkelijk overal lagen kleren. We moesten tijdens een toernooi een paar keer stevig opruimen, zo’n bende was het. Xan is redelijk rustig, maar werd door de spanning steeds meer een stuiterbal naarmate een finale naderde. Ze wilde ook vaak even de deur uit voor een koffietje. Ik kon gemakkelijk een boek lezen op de kamer. Ik was ook altijd degene die de pasjes van de hotelkamer bij me hield, omdat ik ze net wat minder vaak kwijtraakte dan Xan. Hoe vaak wij ons niet gemeld hebben bij de receptie van het hotel met het verzoek om een nieuw pasje…’

Xan de Waard met haar vaste roomie Marloes Keetels na het winnen van het WK 2018 in Londen. Foto: Koen Suyk

‘Het was fijn om Xan als kamergenoot te hebben, en binnen de lijnen hadden we een echte klik met elkaar. We waren verbonden, dachten allebei vaak een paar stappen vooruit. Ik wist precies wanneer Xan zou passen en hoe ik me dan het beste kon opstellen. We hadden aan één blik genoeg om elkaar te begrijpen. Het was heerlijk om met haar in het veld te staan.’

Stijn van Roosendaal

Coach van De Waard bij Kampong Dames 1 in de periode 2011-2016

‘Xan was al vroeg zelfstandig. Ik weet nog dat zij als C-junior vanuit Wageningen elke keer met de bus naar de training op Kampong kwam. Dat was tekenend voor haar vastberadenheid: ze had alles over voor de sport, kon de verleidingen van een puberleven goed weerstaan. Ze was doelgericht, kritisch op zichzelf en veeleisend voor haar omgeving. Ze sprak toen al over haar ambitie om op de Olympische Spelen te staan. Als het om hockey ging was ze bloedserieus, maar tegelijkertijd was ze vrolijk en maakte ze gemakkelijk contact met haar teamgenoten.’

Xan kon de verleidingen van een puberleven goed weerstaan

‘Xan kwam al op haar zestiende in Dames 1 van Kampong terecht. Haar ontwikkeling verliep zo stormachtig, dat we in de selectie een plekje voor haar gecreëerd hebben. Ze hoefde in die tijd uiteraard het spel nog niet te maken of dominant te zijn. We gaven haar de vrijheid om acties te maken. Dat kon ook, omdat het team verder prima in balans was. We hadden bewust met keeper Floortje Engels, de Duitse Julia Müller en de Zuid-Afrikaanse Marscha Marescia topspelers gehaald die ook de andere jonge talenten bij Kampong konden begeleiden, zoals Laurien Leurink, Marijn Veen, Alexandra Heerbaart en Renée van Laarhoven.’

2014: Xan de Waard vuurt namens Kampong een schot op doel tegen haar oude club Wageningen. Rechts Florientine Blom. Foto: Koen Suyk

‘Soms kan ze in het veld wat geïrriteerd overkomen, als het even niet loopt. Dan zie je haar zuchten of fronsen. Dat tekent haar: ze is altijd bezig met het vinden van oplossingen, je ziet haar nooit verstoppertje spelen. Toen ik Xan voor het eerst in de B-jeugd van Kampong zag spelen, zag ik iemand die van de bal houdt. Lichtvoetig, met een geweldige techniek. Dat zag je bij aannames, waarbij ze de bal liftte om een tegenstander te snel af te zijn. En haar versnelling in een versnelling, die was en is uitzonderlijk. Ze is een speelster voor wie je naar het hockey gaat kijken.’

Delfina Merino

Voormalig Argentijnse teamgenoot van De Waard bij SCHC en goede vriendin

‘Na de Spelen van Rio in 2016 verhuisde ik voor de tweede keer naar Nederland om voor SCHC te spelen’, zegt de 33-jarige Merino, in 2017 uitgeroepen tot Wereldspeelster van het Jaar. ‘In dat seizoen [2016-2017] heb ik Xan leren kennen. Caia van Maasakker stelde me destijds aan haar voor. Ik kende haar nog niet echt, had alleen een paar keer tegen haar gespeeld met de Argentijnse nationale ploeg. Al snel merkte ik dat we een klik hadden.’

‘Door het vele trainen en de sociale activiteiten binnen het team leerden we elkaar steeds beter kennen. Net zoals veel andere meiden uit die periode bij SCHC deed Xan moeite om het mij naar de zin te maken. Ik zal de keren dat we thuis bij haar moeder soep hebben gegeten niet snel vergeten. Ze is erg sociaal, is een goede vriendin.’

‘We kwamen er al snel achter dat we veel dezelfde eigenschappen hadden: we willen allebei graag winnen. Xan heeft een grote passie voor het hockey en is enorm competitief, ze is bereid om heel hard te werken voor haar dromen. Ik weet nog dat ze mij tijdens het seizoen om tips vroeg om haar backhandschot te verbeteren. Ik had best een aardige backhand en ze wilde graag van mij leren. Stonden we na afloop van trainingen nog minutenlang te oefenen om haar backhand beter te maken. Typisch Xan. Als ik nu naar haar kijk als hockeyster, dan valt op hoe goed ze het spel kan verdelen en het ritme van een wedstrijd kan bepalen. Hoe zij in een aanval op volle snelheid give-and-go kan spelen, dat is jaloersmakend.’

Klik op de afbeelding voor een grotere weergave. Foto: Willem Vernes