Made in Japan: bijna honderd jaar hockeygadgets

Met het uitstellen van de Spelen naar 2021 blijft het olympisch hockeytoernooi in Tokio voorlopig iets van de toekomst. Verzamelaar Nico Leeftink van de serie Hockeymuseum duikt juist in het verleden. Aan de hand van objecten uit zijn verzameling beschrijft hij deze keer enkele momenten uit de geschiedenis van het Japanse hockey.

Bijzonder aan een verzilverd tafelblik is niet alleen de afbeelding van een hockeywedstrijd uit de jaren twintig van de vorige eeuwdie erop te bewonderen valt. Minstens zo bijzonder zijn de woorden die erop staan: ‘Made in Japan’.

Maar hockey bestaat in Japan dan ook al sinds 1906, toen de Ierse missionaris William Gray enkele studenten van de Keio universiteit in Tokio de eerste beginselen van hockey bijbracht. Toch zou het tot 1923 duren voordat de Japanse hockeybond werd opgericht, vertelt de grootste hockeyverzamelaar van Europa.

Het verzilverde tafelblik met daarop de hockeyafbeelding en de tekst Made in Japan. Verder een Japanse hockeybond plaquette uit 1953 ter ere van het 30-jarig bestaan.

Zilveren olympische medaille in 1932

Binnen tien jaar na de oprichting van de hockeybond leverde Japan zijn beste hockeyprestatie ooit: zilver op Olympische Spelen van 1932 in Los Angeles. Na een lange reis per stoomboot vanuit Yokohama was slechts één overwinning al genoeg om tweede te worden: 9-2 tegen de Verenigde Staten, het thuisland. Dat kwam omdat er maar drie landen meededen. Voor de andere hockeylanden was de reis te duur. Door de wereldwijde economische crisis nam ten opzichte van Olympische Spelen van 1928 slechts de helft van het aantal deelnemers deel.

Voor het Japanse hockeyteam, inclusief de rest van de Japanse olympische delegatie, werden de kosten door de keizerlijke familie op zich genomen met als doel om naar de buitenwereld toe als een modernere heerser en natie over te komen. De commentaren in de Amerikaanse kranten over de prima Japanse prestaties (met achttien medailles eindigde Japan vijfde op de lijst van 131 landen) werden beoordeeld als een goede stap in die richting.

Het programmaboekje van de Olympische Spelen van 1932 in Los Angeles, waar Japan tweede werd. Links de voorkant, rechts de line-ups van de wedstrijd Japan-VS (9-2).

De allereerste postzegel met een hockeyafbeelding

De toewijzing van de Olympische Spelen van 1940 aan Japan was een volgende stap. Maar door het uitbreken van de tweede Chinees-Japanse oorlog in 1937 en enkele jaren later de Tweede Wereldoorlog werd deze afgelast. Meer dan twintig jaar daarna was Japan in 1964 dan alsnog gastheer van de Olympische Spelen en werd in Tokio het hockeytoernooi gespeeld, met als resultaat voor Japan een gedeelde zevende plaats, samen met Nederland.

Japan had daarvoor in 1951 al een ereprijs voor hockey behaald: ter gelegenheid van de National Athletic Meeting in Hiroshima werd de allereerste postzegel ter wereld met daarop een hockeyafbeelding uitgebracht. Nederland volgde vijf jaar later als goede tweede van de ondertussen circa 250 postzegels uit 115 landen met een hockeyafbeelding.

Olympische Spelen Tokio 1964: Een vaantje van de Spelen, een Nederlands elftal-vaantje, serie van drie boeken van Jan Cottaa, en een eerste dag envelop met hockeypostzegels.

Telefoonkaarten met hockeyers

Hockey kwam in de jaren tachtig ook op andere gebruiksartikelen in Japan, wereldleider in telecommunicatie, te staan. Er werden series verschillende telefoonkaarten uitgebracht met allerlei foto’s en afbeeldingen op de voorkant. Sport was erg geliefd en ook hockey heeft zijn deel daarvan meegekregen, zoals uit de verzameling blijkt.

Japanse hockeytelefoonkaarten en manga My Heavenly Hockey Club.

Komische zwart-wit strips

Hockeyboeken zijn voor zover bekend weinig uitgegeven in Japan. Wel werd een veertiendelige mangaserie (komische zwart-wit strips, te lezen van rechts naar links) uitgegeven in de periode 2002-2005 onder de titel: ‘My Heavenly Hockey Club’. De schrijfster Ai Morinaga maakte verhaaltjes rondom de hoofdpersoon Hana Suzuki, die vooral van lekker eten houdt en alleen maar lid van de Grand Hockey Club wordt om tijdens de hockeytripjes op de resorts hiervan te kunnen genieten. Oftewel: er komt in deze populaire serie nauwelijks hockey voor.

Japanse hockeypostzegels, waaronder de allereerste postzegel met een hockeyafbeelding.

Hockeygadgets in 2021

Over een maand zouden Samoerai Japan (het mannenteam) met Siegfried Aikman als coach, en Sakura Japan (het vrouwenteam) hun eerste wedstrijd spelen op de Olympische Spelen van 2020 in Tokio. Na de overwinning in 2018 van beide teams op de Asian Games zijn de verwachtingen in Japan van hun nationale hockeyteams hooggespannen. Alleen niet meer voor 2020, maar nu voor 2021.

Bijna honderd jaar na de oprichting van de Japanse hockeybond zullen er bij de Olympische Spelen in Tokio dan ook ongetwijfeld veel hockeygadgets te koop zijn. De meeste daarvan natuurlijk met ‘Made in Japan’ erop, besluit Leeftink zijn verhaaltje over zijn Japanse hockeyobjecten.