KNHB-directeur Gerritsen over rapport: ‘We zijn erg geschrokken’

Bij de Oranje Dames heerste jarenlang een cultuur waar prestaties prevaleerden boven het welzijn van de speelsters, zo is nu ook uit onafhankelijk onderzoek vastgesteld. KNHB-directeur Erik Gerritsen heeft een lijst van vijftien aanbevelingen gekregen om ervoor te zorgen dat dit nooit meer voorkomt. ‘Er leeft bij ons een enorm schuldgevoel dat we dit niet hebben opgemerkt.’

Welk gevoel overheerste bij jou na het lezen van de bevindingen in het onderzoeksrapport van Fijbes Consultancy?
Erik Gerritsen: ‘Ik ben vooral heel erg geschrokken. Ik vind het ontzettend vervelend. Dit had niet moeten gebeuren. We erkennen de uitkomsten en signalen volledig. Er heerste een prestatieklimaat dat voor de speelsters niet veilig genoeg was. Dat betreuren we echt. Ik sta voor een veilig sportklimaat in onze sport, dat draag ik ook uit. Dan doet het extra pijn dat het op dat vlak bij ons eigen vlaggenschip niet goed werkt. Dat trek ik me in die zin ook extra aan. En ik ben niet de enige binnen de KNHB die zich dit aantrekt. Maar daarmee draai je het niet terug. Bij dit alles gaan mijn persoonlijke gedachten ook eerst en vooral uit naar individuen die dit getroffen heeft.’

Voor het onderzoek zijn (oud-)speelsters en stafleden geïnterviewd die in de periode 1 januari 2020 tot en met de Spelen van Tokio bij Oranje zitten. Uit het rapport wordt niet duidelijk sinds wanneer de misstanden bij Oranje zich voordeden. Heb jij daar een beeld bij?
‘Er is geen begindatum. In de interviews met de onderzoekers putten de speelsters en stafleden natuurlijk uit hun ervaringen, dus uit betrokkenheid die ze al langer bij Oranje hadden. Je ziet dat het een geleidelijk proces is geweest. Wat de onderzoeker volgens mij goed heeft beschreven, is dat het zo sluimerend kan ontstaan, langzaam groeit en leidt tot aangepast gedrag en een blinde vlek. Waarna het pas naar buiten komt, als die ballon wordt doorgeprikt.’

Gerritsen en Oranje-middenvelder Marloes Keetels in gelukkiger tijden, na de EK-winst in 2017. Foto: Willem Vernes

Veilig prestatieklimaat

Het rapport is anoniem en bevat uit privacyoverwegingen geen voorbeelden. Dus wat kun je doen voor de individuen die hierdoor zijn getroffen?
‘We kunnen voor het geheel aan de slag om het beter te maken en naar een veilig prestatieklimaat te gaan. Ik kan niet naar individuen toestappen, omdat ik die situatie niet ken en er ook niet van weet. Ik kan wel aangegeven dat we er zijn voor nazorg en ondersteuning. We hebben ook met de onderzoeker afgesproken dat speelsters die daar behoefte aan hebben zich bij hem kunnen uiten als ze een rem voelen om zich bij ons te melden. Ik heb geen idee of dat zo is, maar ik kan me voorstellen dat het moeilijk is. Daarom vind ik het ook zo dapper dat ze zich uiteindelijk na de Spelen bij ons hebben gemeld en ze ook zo open hun verhaal hebben verteld bij de onderzoekers. Ik heb geen speelsters hierover persoonlijk gesproken, maar als een van hen de behoefte voelt, kan die ook naar mij persoonlijk toekomen.’

Duidelijk is de situatie al langer onveilig was bij de Oranje Dames. Hoe is het mogelijk dat pas toen na de Olympische Spelen in Tokio de ballon barstte, het voor jullie op het bondsbureau duidelijk werd wat er aan de hand was?
‘In het rapport staat beschreven dat het niet alleen voor ons een verrassing was, maar ook voor een deel van de spelersgroep. Een ander deel was juist verontwaardigd dat dit een verrassing was. De onderzoeker beschrijft dat dit verklaarbaar is door aangepast gedrag en een blinde vlek. Hij beschrijft ook dat het een soort van taboe was, omdat ze er niet over spraken of konden spreken. Ook niet met ons.’

Vreugde met het behalen van goud na de Olympische hockey finale vrouwen Nederland-Argentinie (3-1), in het Oi HockeyStadion. Foto: Koen Suyk

Is dat aangepaste gedrag en die blinde vlek dan ook ontstaan bij de mensen die vanuit het bondsbureau bij het Nederlands team betrokken waren?
‘Ook zij hebben het in ieder geval niet gezien. Ik weet niet of dat je ook een blinde vlek kunt noemen, want dan zou daar ook aangepast gedrag zijn. Het is in ieder geval al erg genoeg dat we het geen van allen hebben gesignaleerd.’

Niet gesignaleerd, kan betekenen dat je niet naar de juiste plek kijkt of weg kijkt. Heb jij daar een verklaring voor?
‘Ik denk dat we niet het volledige open en eerlijk contact hebben gehad met alle geledingen. En dat wij dat dan niet hebben kunnen bereiken, dat trek ik me aan.’

Verwijt je mensen daar wat?
‘Dat moeten we onszelf allemaal verwijten. Het is een complex geheel met veel mensen uit verschillende gremia die daarbij betrokken zijn. Ik denk dat al die gremia wat te verwijten valt en niet één gremium.’

Maar iemand die bij jou op de administratie zit, kun je dit moeilijk verwijten. De verantwoordelijkheid voor het functioneren van een bondscoach ligt toch meer bij de technisch directeur en het bestuurslid tophockey?
‘Bij hen zit ook pijn en schuldgevoel. Ook zij zijn geschrokken. Net als bij de groep mensen rondom het team. Zij hebben dingen niet opgemerkt. Maar uit het onderzoek blijkt ook dat er geen zaken in de doofpot gestopt zijn en er actie is ondernomen toen er zaken naar buiten kwamen. Uit het onderzoek wordt verder vooral duidelijk dat het een geheel van team, bondscoach, staf en KNHB-organisatie is waar steken zijn laten vallen. Alle vier hebben hierin hun aandeel. Dan zou het gek zijn om daar alleen voor één persoon of één geleding conclusies aan te verbinden.’

Alyson Annan

Voor één persoon is er wel een conclusie: bondscoach Alyson Annan is in januari vertrokken.
‘Maar dat is niet het gevolg van het rapport. Wij hebben, nadat dit naar buiten kwam, direct een verbetertraject ingezet gericht op het aanstellen van een extra vertrouwenspersoon, een traject met het team in het hier en nu met behulp van onder andere een externe begeleider en dit onafhankelijke onderzoek. Over de aanpak in het hier en nu verschilden de KNHB en Alyson fundamenteel van mening en dat leidde tot de breuk. Maar het onderzoek was toen net twee, drie dagen bezig.’

Bondscoach Alyson Annan feliciteert Frédérique Matla. Foto: Koen Suyk

Heb je naar aanleiding van het rapport overwogen om te stoppen?
‘Nee. Ik sta voor een veilig sportklimaat. Niemand die direct aan mij rapporteert heeft aan die kernwaarde getornd of iets in de doofpot gestopt. We hebben naar eer en geweten gehandeld. We hebben dingen niet opgemerkt. Dat is zeer spijtig en niet goed. We zijn met z’n allen verantwoordelijk voor de ontstane situatie en zullen met z’n allen de gewenste verandering moeten realiseren.’

Gaat dit nog consequenties voor mensen hebben?
‘We voelen ons allemaal verantwoordelijk en zoals ik aangaf is er ook niet één schuldige. Dan vind ik het ook te gemakkelijk, om één schuldige binnen de KNHB-organisatie aan te wijzen en dat die het veld zou moeten ruimen. Dat is ook niet zoals wij zijn. Wij willen dit samen en met zijn allen oplossen. Hockey is een teamsport, succes maken en doen we samen. Er zijn geen mensen bewust nalatig geweest, dus staan we ook samen aan de lat om dit beter te maken en op te lossen.’

Aanbevelingen

Jullie hebben vijftien aanbevelingen gekregen. Waar gaan jullie nu concreet mee aan de slag?
‘Vanaf het moment dat we de signalen in september, oktober hebben gekregen, gingen we nadenken om dingen te verbeteren. Zowel organisatorisch aan de kant van de KNHB, als ook door het team en de begeleiding zijn er inmiddels al tal van zaken in gang gezet.
Om het bij de organisatie te houden: we hebben in ieder geval besloten om vanaf nu altijd een honderd-procent-evaluatie te doen. In het verleden hebben we dat niet altijd met alle spelers en stafleden gedaan. Het risico daarvan is dat je signalen mist en we weten nu dat we die hebben gemist. Na het EK 2019 in België hebben we bijvoorbeeld, mede door de tegenvallende prestaties bij de Oranje Heren, bij dat team zo’n evaluatie gedaan. De dames wonnen goud en wellicht is mede daarom volstaan met een beperkter evaluatie met maar een deel van de groep en staf. Met de kennis van nu had ik dat liever anders gedaan. En gaan we dat ook anders doen in de toekomst.
Verder gaan we een periodieke welzijnscheck invoeren bij alle Nederlandse teams, van Jongens B tot en met de Oranje Dames. We doen bijna vanzelfsprekend jaarlijks een tevredenheidsonderzoek onder de medewerkers van de KNHB, dat willen we nu ook bij die teams digitaal en anoniem doen. Daarmee kunnen we het prestatieklimaat en de gevoelens daarbij peilen. Daarmee zetten we een stap.’

‘Er zijn verder ook diverse verbeteringen voor het team aangedragen, zoals het vermijden van aangepast gedrag, het vergroten van de sociale cohesie en het verkleinen van de hiërarchie buiten het veld. Die dingen kunnen wij niet zelf doen, maar wel van harte aanbevelen en stimuleren bij de speelsters en staf. En dat zo goed mogelijk faciliteren.’

Interim-bondscoach Jamilon Mülders. Foto: David Aliaga

Jamilon Mülders is tot het WK interim-bondscoach. Jullie moeten op zoek naar een nieuwe bondscoach. Vormen dit rapport en de aanbeveling de grondlegger voor het profiel om de veranderingen gestalte te geven?
‘Zeker. We willen die veranderingen doorvoeren maar wel met behoud van de professionaliteit en het inhoudelijk zeer goede topsportprogramma dat de onderzoeker gelukkig ook heeft geconstateerd. Dat zal het pakket moeten zijn op zoek naar de nieuwe balans, waarmee Jamilon natuurlijk nu al volop bezig is. Dit wordt een proces dat tijd nodig heeft, waarbij we ook met de realiteit te maken hebben dat Oranje dit weekend voor de Pro League tegen de VS speelt en komende zomer een WK heeft. Een deel van de veranderingen wordt nu al doorgevoerd en een deel moet worden opgepakt door de nieuwe bondscoach. Want dit proces zal geleidelijk gaan en we moeten niet verwachten dat dit meteen is opgelost.’

Over het WK gesproken dat komende zomer in Nederland en Spanje wordt gehouden. Kijkend naar dit rapport: wanneer is dat toernooi geslaagd?
‘Voor mij is het toernooi geslaagd als speelsters het prestatieklimaat zelf als fijn ervaren en het beste uit zichzelf en elkaar naar voren halen. Dan komt daar uiteindelijk een resultaat uit. Wat dat is, dat zien we dan wel.’