Eénwielerhockey, zijspanhockey en andere opmerkelijke varianten

Hockeyen op het dek van een schip, op de bodem van een zwembad, op het zadel van een éénwieler of in de zijspan van een motor. In de meest uiteenlopende spelvormen wordt met een stick tegen een bal geslagen, vertelt verzamelaar Nico Leeftink in deze vierde aflevering van het Hockeymuseum.

Voordat hij gepassioneerd over deze vormen begint te vertellen, zegt hij eerst dat het met al die verschillende varianten niet altijd eenvoudig is om de juiste hockeygerelateerde attributen te vinden.

‘Tijdens het zoeken naar spullen die van toegevoegde waarde zijn voor mijn verzameling, ben ik vaak aangewezen op het internet. Voorwerpen van bekende verwante sporten zonder hockey in de naam, zoals bandy, shinty, lacrosse en hurling, vind je vrij vlot. Als je echter hockey intypt, krijgt je veel attributen afkomstig uit het ijshockey. Wel bijzonder trouwens, want veldhockey heeft zo’n dertig miljoen beoefenaars in circa 135 landen, vele malen meer dan ijshockey met twee miljoen spelers in tachtig landen.’

‘Maar goed, als je fieldhockey intypt, vind je natuurlijk ook niet wat je wilt. Want in Nederland noemen we hockey gewoon hockey – en geen fieldhockey of veldhockey. Vandaar dat je gericht moet zoeken. Het leuke is dat, terwijl je dat doet, je ook voorwerpen ziet van sporten die een directe, maar onverwachte associatie met veldhockey hebben. En vanwege dat verband met hockey, is het natuurlijk leuk om zo’n item ook in de verzameling op te nemen.’

Hieronder eerst een aantal hockeyvarianten inclusief foto’s, afkomstig uit de verzameling van Leeftink:

Deckhockey

‘Sinds de begindagen van veldhockey wordt er deckhockey gespeeld aan boord van schepen van de Royal Navy, de Engelse marine. Het plaatje hieronder komt uit 1889. De mannen die zijn afgebeeld, namen de sticks waarmee ze thuis hockeyen, mee aan boord. Deckhockey speelden ze soms met een bal, soms met een puck. Van allebei hadden ze er veel bij zich, want als ze er één in het water sloegen, waren ze die natuurlijk kwijt. In het begin was deckhockey nog simpel opgezet, zoals op het plaatje, maar later werden er serieuze competities gehouden tussen de marine, het leger en de luchtmacht. Indien mogelijk werd zelfs uitgeweken naar vliegdekschepen, omdat daar de meeste ruimte is.’

Rolhockey (rink hockey)

‘Rolhockey is na veld -en ijshockey de populairste variant van hockey. De spelers verplaatsen zich met een enorme snelheid op rolschaatsen. Het is een soort ijshockey, maar dan niet op ijs. Deze sport wordt uitgeoefend in landen als Spanje, Portugal, Italië en Argentinië. Sinds 1926 worden er al EK’s in gehouden en in 1992 was het een demonstratiesport op de Olympische Spelen van Barcelona.’

Rossall hockey

‘Rossall hockey is een mix van hockey en rugby en wordt maar op één locatie gespeeld en alleen gedurende een korte periode. In de weken voor Pasen spelen de leerlingen van de Rossall school in Fleetwood (aan de Engelse westkust ten noorden van Bristol) dit op het strand net voor hun school. Dat is hieronder goed te zien op een schilderij dat ik mijn bezit heb. Deze sport bestaat al sinds 1873, maar de regels zijn sindsdien wel aangepast. Zo is er een tijdsduur ingevoerd, nadat een wedstrijd bijna twee dagen duurde. Tegenwoordig is de school gemoderniseerd en hebben ze een aantal kunstgrasvelden.’

Leeftink is daarnaast een aantal bijzonder exotische vormen van hockey tegengekomen, die minder bekend zijn:

Motor- en zijspanhockey

‘De foto hieronder is van zijspanhockey. Hierbij moeten de spelers vanuit de zijspan van een motor proberen te scoren. Achtergrondinformatie over deze wedstrijd in Engeland heb ik helaas nog niet kunnen vinden. Wat ik wel weet, is dat er recent in delen van Oost-Afrika aan motorhockey wordt gedaan. Daarbij zitten de spelers niet in een zijspan, maar gewoon achterop een motor.’

Eénwielerhockey

‘Deze vorm wordt voor het eerst vertoond in een film: in 1925, in de Duitse dramafilm Varieté, nog zonder geluid. Het gaat over moord en verleiding door een trapeze-artiest, met een bijzondere scène van twee hockeyende personen op een éénwieler. Ook opvallend: het eerste EK was in 1993 tijdens een jongleer-bijeenkomst en dat lijkt me ook de beste plaats ervoor.’

Onderwaterhockey

‘Onderwaterhockey (in Engeland heet het octopush ) wordt op de bodem van een zwembad gespeeld , waarbij twee teams met een zeer kort stukje hout een puck in de doelbak van de tegenstander proberen te pushen. De sport is midden jaren 50 ontstaan door duikers die in de winter hun conditie op peil wilden houden. Zuid-Afrika volgde een paar jaar later toen het zeewater te vuil was om in te duiken. Na een wedstrijd tussen deze beide teams werd ook besloten om verder te gaan met de korte stok van maximaal 35 centimeter en niet meer de mini-hockeystick te gebruiken. Het wordt ook in Nederland door zo’n twintig teams gespeeld.’