Shoot, foot of kick: de herkomst van de term shoot

Via social media kregen we een vraag over het hockeyfenomeen ‘shoot’. Twitteraar Janneke vroeg ons waarom we in Nederland ‘shoot’ zeggen, terwijl haar Engelse teamgenoot de term ‘foot’ hanteert. Het antwoord bleek niet zo eenvoudig.

Bal stoppen met de voet

Uit de regels van oudste hockeyclub ter wereld Blackheath blijkt dat het in 1863 – net als nu – in het geheel niet was toegestaan de bal aan te raken met handen, voeten of benen. Opvallend genoeg wordt deze regel teruggedraaid. Vanaf 1876 is het stoppen van de bal met hand of voet toegestaan. Het was echter niet toegestaan de bal met handen en voeten voort te bewegen.

Hoewel de Nederlanders met andere regels speelden dan de Engelsen, mag ook hier aan het begin van de 20e eeuw ‘de bal met elk lichaamsdeel gestopt worden’. Hij mag zelfs met de hand gevangen worden, maar moet dan ‘onmiddellijk loodrecht omlaag vallen’. Pas in 1938 wordt deze regel veranderd. Dan mag de bal niet langer met de voet, maar nog wel met de hand gestopt worden. Die laatste regel zal pas in de tweede helft van de 20e eeuw worden aangepast.

Shut, sjoed of shoot?

Dat de bal tot 1938 gestopt mag worden met de voet betekent niet dat shoot toen niet bestond. Want stoppen mag wel, voortbewegen met de voet is niet geoorloofd. Als dat gebeurt, heet het in Nederland shoot. Maar waar komt dat shoot vandaan? Het is een beetje gissen. De officiële spelreglementen van de KNHB, voor de oorlog beter bekend als ‘nuttige regels en wenken’, melden slechts dat de bal alleen mag worden voortbewogen ‘door den stok’ en dus niet door het lichaam. Nergens spreekt men over shoot. We komen shoot wel tegen in oude wedstrijdverslagen. Over de spelling bestaat de nodige verwarring: is het nou shut, sjoed of shoot? En er zijn hockeyers die het anglicisme niet kunnen waarderen: ‘hoe komen wij af van dat vreselijke woord shut?’

Vertaalverschil

In het Engels wordt shoot als hockeyterm helemaal niet gebruikt. Als een speler de bal aanraakt met het lichaam wordt meestal gesproken van ‘foot’. Om het nog verwarrender te maken, is volgens het internationale spelregelreglement van de FIH de enige juiste term voor deze overtreding ‘kick’. En hiermee zijn we dan toch weer terug bij onze shoot.

We hebben het niet keihard kunnen bewijzen, maar het lijkt op een verschil in vertalen. Want hoewel je de bal vroeger mocht stoppen met je voet, mocht je hem niet weg trappen of schieten. Engelsen gebruiken voor het trappen of schieten van een bal het woord kick of shoot. Waar de Engelsen hebben gekozen voor kick hebben onze vooroorlogse hockeybroeders- en zusters dat schieten vermoedelijk vertaald met het inmiddels welbekende shoot.