Topcoach Masterclass: Tichelman over aanvallend hockey en 6 versnellingen

In de serie ‘Topcoach Masterclass’ delen topcoaches hun lessen. Deze week Thomas Tichelman, voormalig assistent bij de Oranje Dames en Heren van 2004 tot 2014. Hij is de oprichter van Sportways. Hij heeft zes versnellingen geïdentificeerd, die je als hockeyteam kunt toepassen.

‘Ik ben altijd op zoek naar de seks in het spel. Hoe kan ik dat netjes zeggen. De magie in de verschillende spelritmes’, zegt Tichelman. Eindeloos rondspelen, dat komt in zijn woordenboek niet voor. Hij is een apostel van het aanvallende hockey.

‘Taaaaa……taaaaa….…taaaaaaaaaaa..….en dan blijven we lekker in de kom’, zegt Tichelman met een verveeld gezicht, terwijl hij een video laat zien waarbij er rondgespeeld wordt. ‘Dan spelen we het liefst het middenveld in. Dan draait die middenvelder open, om naar voren te kijken en weer terug te draaien. Dat is vaak het ritme in het hockey. Controle is te belangrijk geworden. Maar leren risico te nemen, dat is pas belangrijk!’

Daarna ontploft Tichelman, aan de houten tafel in het kantoor van Sportways, midden in het Amsterdamse Bos, waar je het gras kunt ruiken.

‘Het is niet taaaaaa………taaaaaa. Maar ta-ta-ta!! Ta-ta-ta!! Bam. Versnelling en doorversnellen. Daar ga je. Je verlaat de controle. Dat is het kneiterattractieve hockey wat we toen speelden met Paul van Ass. De beleving was er. Iedereen was trots op het spel. Maar ja, dan zeggen mensen: je valt te veel aan. Terwijl we die finale op de Olympische Spelen in Londen echt wel hadden kunnen winnen hoor.’

AMSTELVEEN – Sportways hockeykampen olv Thomas Tichelman. Foto: Koen Suyk

‘De 2 tegen 2 is de moeder van alles’

Hockey is een spel van ritmes, in de filosofie van Tichelman. Van temporiseren, vertragen en vooral versnellen. De schoonheid van de sport zit volgens hockeyfreak Tichelman in de individuele actie. Niet in de 3 tegen 2 waar je een 2 tegen 1 van maakt, zoals de Hollandse school dicteert. Maar in de 2 tegen 2. Als je dat eindeloos oefent, vindt Tichelman, maak je als team reuzenstappen. Altijd blijven zoeken naar het overtal is niet per se nodig.

‘De 2 tegen 2 is de moeder van alles. Daar probeer je kortstondig een 2 tegen 1 of een 1 tegen 1 van te maken.’

De versnellingen in het spel.

De coach pakt er nu een sheet bij, waar hij verschillende versnellingen laat zien en de fysieke belasting die daarbij hoort van de spelers. Als je veel versnelt, word je ook sneller moe. Als je veel versnelt, kun je het verschil maken, vindt Tichelman. ‘Als je het weinig doet en alleen maar de controle behoudt, maak je weinig verschil. Veel teams zijn daar weer naartoe gegaan. Die zijn naar een fastbreak model gedrift. Het is een tegenreactie op een versnellingsmodel.’

Het verhaal van Tichelman over de versnellingen begint ver voor de Olympische Spelen van Londen. Van Ass en Tichelman hadden bedacht dat als ze aanvallend wilden spelen, met eindeloos veel versnellingen. Daarvoor hadden ze een heel ander trainingsmodel nodig, met andere belastingen. Want de verschillende hockeyritmes dicteren de energie.

Billy Bakker brengt glijdend de stand op 3-1, tijdens de Olympische hockeywedstrijd tussen de mannen van Nederland en Nieuw-Zeeland (Londen 2012). Foto: Koen Suyk

‘Wij hebben geïnvesteerd in snelle speltypes’

Tichelman ging samen met Van Ass naar de Vrije Universiteit van Amsterdam, om bij Bewegingswetenschappen te achterhalen wat er veranderd moest worden in de trainingsprogramma’s om meer snelheid te kunnen genereren voor de spelers. Als je wilt versnellen, heb je anaerobe glycolyse (ATP) nodig, dat het lichaam aanmaakt.

‘Wij hadden heel veel Ferrari nodig. Geen Volkswagen Transporter, die nooit meer stopt en maar door gaat. Want je hebt diesels. En je hebt raketbrandstof. Ethanol. Wij wilden Ferrari. Samen met professor Geert Savelsbergh, doctor Jos de Koning en inspanningsfysioloog Rick Cost zijn we aan de slag gegaan, op zoek naar ethanol. We zijn heel anders gaan trainen. We moesten, als we vier wedstrijden per week speelden, wel de hele tijd in de hoogste versnelling kunnen spelen. Wij hebben geïnvesteerd in snelle speltypes. Het is jammer dat deze kennis daarna nauwelijks meer is gebruikt.’

Zes verschillende versnellingen, geïdentificeerd door Thomas Tichelman.

‘Daarna was hij weer helemaal Ferrari’

Bij deze trainingsmethode hoorde een andere manier van doorwisselen. Tichelman haalt Teun de Nooijer aan. ‘Als je de hele tijd in die versnelling speelt, kun je dat niet de hele tijd volhouden. Dus Teun stond vijf minuten in het veld. Dan kreeg hij 3,5 minuten rust. Dan was hij daarna weer helemaal Ferrari.’

Tichelman beredeneert dat als je altijd met je hockeyteams traint op snelheid en versnellingen, de spelers en speelsters het steeds beter oppakken tijdens de wedstrijd. Het is wel wennen, merkte hij. ‘Het is als het racespelletje Need for Speed. In het begin crash je de hele tijd. Dat is met hockey ook zo. Als ik jou de hele tijd in een snellere omgeving zet, moeten je hersenen en de coördinatie dat ook verwerken. In het begin is het alsof je met een Ferrari door een slecht verlichte tunnel rijdt. Maar uiteindelijk went het en ga je als een trein.’

Hieronder wordt op verschillende momenten naar de video verwezen.

De zes versnellingen van Tichelman (met sheets en verwijzing naar video)

1 Win je 1 tegen 1 (0:20 en 3:10 video)

Tichelman: ‘Bedenk je waar de versnelling begint. De verdedigers zijn vaak de architecten van de versnelling. Wouter Jolie en Robert van der Horst waren daar heel goed in. In de video sprint een extra speler de ruimte in (ook versnelling 4), waarna Vali (Valentin Verga, red.) een 1 tegen 1 uitspeelt. Vali is daar supergevaarlijk, die staat daar in de snelste route naar de goal. Hij kapt die verdediger uit. Hoe simpel wil je het leven hebben?’

2 Win je 2 tegen 1 (1:55 video)

3 Win je 2 tegen 2 (1:43 video)

‘In mijn trainingen moeten spelers alleen maar weglopen van de bal. Verpak dit in je trainingen, zonder dat je het altijd expliciet uitlegt. Spelers moeten over de bal komen en diep gaan. Als je dat een jaar lang doet, kan iedereen dat. In elke aanval zitten verschillende soorten versnellingen, van de zes die ik er heb geïdentificeerd. In de 2 tegen 2 zit alles. Waar ik levensmoe van word is jeugdspelers zien die acht jaar oud zijn en balbezit moeten houden. Je moet bij de jeugd de basis leggen dat ze moeten versnellen. De negatieve lading van balverlies moet je er helemaal uithalen.’

4 Creëer een extra speler (0:25 en 2:30 video)

Rechtsachter die doorloopt naar het middenveld en daar de bal open aanneemt.

5 Sla een linie over met een pass (0:55 en 1:45 video)

6 Speel een penetrerende, diepe pass (1:30 video )

Lees ook andere masterclasses

• Tien regels van Verboom voor een goede training
• Paul van Ass over ‘de staat van bevrijding’
• Jeroen Delmee legt de zone-verdediging uit
• Max Caldas over aanpassingsvermogen en chaos