75 jaar Vrijheid: international Pieter Arnold Roodenburgh in het verzet

Op 5 mei vieren we 75 jaar Bevrijding. Vandaag herdenken wij de burgers en militairen die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in oorlogssituaties en vredesoperaties zijn omgekomen of vermoord. Hockey.nl blikt terug op het leven van Piet Arnold Roodenburgh, een hockeyinternational die vanwege zijn verzetsdaden in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog door de bezetter werd gefusilleerd.

Het monument ligt niet direct aan de openbare weg. Na een korte wandeling over privéterrein staat aan de rand van de spoorlijn tussen Uitgeest en Castricum een gedenksteen. Rechthoekig van formaat met daarop de datum 15 december 1944 en drie namen: G. De Beer, P. Ouwerkerk en P.A. Roodenburgh.

Het is een monument ter nagedachtenis van drie mannen van midden twintig, begin dertig jaar oud. Als willekeurige slachtoffers zijn ze op die vrijdag door de Duitsers gefusilleerd als vergelding voor het opblazen van de spoorlijn van Uitgeest. Met de kogel wordt het leven van het drietal om 17.30 uur bruut beëindigd. Met zijn 26 jaar is Pieter Arnold Roodenburgh de jongste van de drie.

Watergraafsmeer

Op 14 maart 1918 wordt Roodenburgh geboren in Watergraafsmeer, tot 1921 een zelfstandige gemeente voordat het wordt ingelijfd door Amsterdam. Hij is de tweede zoon van Jordanus ‘Daan’ Roodenburgh en Alida van de Koppel . Broer Bartholomeus is een kleine vijf jaar eerder ter wereld gekomen.

Foto: Hockey Sport

Roodenburgh is een bekende naam in Amsterdam. Vader Daan is architect en ontwerpt begin jaren dertig Ajax-stadion ‘De Meer’ aan de Middenweg, dat tot 1996 de thuishaven zal blijven voor de Amsterdamse voetbalclub. Pieter is aspirant bij Ajax, maar zijn voorkeur gaat uiteindelijk uit naar hockey.

Debuut in Oranje

Hij gaat hockeyen bij Amsterdam. Bij de club, waarvoor hij in totaal zeven seizoenen in Heren 1 speelt en in 1938 landskampioen wordt, groeit de snelle rechtsbuiten uit tot international. Roodenburgh debuteert op 24 april 1938 in Lille tegen Frankrijk als hij Eugene Kanters, eveneens een nieuweling in Oranje, vervangt. Kanters heeft in de eerste helft een bal in de maagstreek gekregen en kan niet verder.

Tussen 1938 en 1940 speelt Roodenburgh acht interlands in een tijd waarin landen minder internationale wedstrijden spelen dan tegenwoordig. Hij wordt door het tijdschrift Hockey Sport geprezen om zijn virtuoze spel, maar is ‘onvoldoende productief’. In zijn zevende interland weet Roodenburgh wel het net te vinden. Hij scoort meteen twee keer in de 3-0 overwinning op België.

Laatste interland

Op 5 mei 1940 speelt hij, naar later zou blijken, zijn laatste interland. In Brussel verliest Oranje met 4-3 van België. Tien dagen later vallen de Duitsers Nederland binnen. Hoewel het spelen van interlands door de oorlog in Europa daarna niet meer mogelijk is, draait de nationale competitie wel door.

Foto: Hockey Sport

Naast het hockey studeert Roodenburgh scheikunde aan de Universiteit van Amsterdam. Als hij in 1943 bijna is afgestudeerd, weigert hij de door de Duitse bezetter verlangde loyaliteitsverklaring te ondertekenen. Hierin verklaren de studenten dat zij instemmen ‘zich te onthouden van iedere tegen het Duitse Rijk, de ‘Wehrmacht’ of de Nederlandse autoriteiten gerichte handeling’. Wie weigert, kan zijn of haar studie niet meer voortzetten en dreigt tewerkstelling in Duitsland.

Naar Zwitserland

Roodenburgh probeert naar het vrije Engeland te vluchten. Als dat mislukt, wijkt hij uit naar het neutrale Zwitserland. Na een helse tocht waarbij hij bijna omkomt in een sneeuwstorm komt hij in contact met generaal Van Tricht.

Deze militaire attaché onderhoudt via de zogenoemde Zwitserse Weg contact met spionagegroepen in Nederland. Via deze route worden onder meer waardevolle inlichtingen, microfilms, spionageberichten en personen via Zwitserland naar Engeland vervoerd.

Koerier

In Londen zit de Nederlandse regering in ballingschap en die wil weten wat er in het vaderland gebeurt. Roodenburgh, die gaat werken als koerier, smokkelt onder meer gegevens van de V1, het Duitse raketsysteem, naar Zwitserland. Op deze levensgevaarlijke reizen worden de documenten en microfilms bijvoorbeeld in de zomen van de kleding genaaid of verstopt in schoenen.

Na de geallieerde invasie op 6 juni 1944 zijn de koeriersdiensten via Zwitserland niet meer mogelijk. Roodenburgh sluit zich aan bij de knokploeg Amsterdam, een verzetsorganisatie die distributiekantoren, arbeidsbureaus en bevolkingsregisters overvallen om onder meer distributiebonnen en persoonsbewijzen te bemachtigen.

Foto: Hockey Sport

Wapendroppings

Roodenburgh is betrokken bij wapendroppings en per aardappelschuit brengt hij wapens over. Hij krijgt de leiding over de Interne Controle Dienst, die gegevens verzamelt over NSB’ers en agenten van de Sicherheitsdienst.

In die hoedanigheid komt Roodenburgh in contact met Wim Henneicke. Dat wordt hem uiteindelijk fataal. Henneicke collaboreert met de bezetter en is daarnaast ook lid van de Sicherheitspolizei. Roodenburgh wordt door Henneicke verraden. Op 17 november 1944 wordt hij gearresteerd en overgebracht naar het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam.

Todeskandidaten

Roodenburgh wordt op de lijst van Todeskandidaten gezet. Het is een nieuwe maatregel van de Duitsers in de nadagen van de oorlog om de gevangenissen leger te krijgen en de rechtbanken te ontlasten.

Personen op deze lijst worden zonder vorm van proces als vergelding van een actie van het verzet door de bezetter in het openbaar en op de plek van de desbetreffende verzetsdaad doodgeschoten. Omstanders worden gedwongen naar deze executies te kijken. Als afschrikwekkend voorbeeld blijven de lichamen daarna 24 uur of langer liggen.

Foto: Erebegraafplaats Overveen

Een kleine maand na zijn arrestatie worden Roodenburgh en twee andere willekeurige verzetsstrijders uit de gevangenis gehaald. Het Zaans verzet heeft een maand eerder een munitietrein opgeblazen bij het spoor van Uitgeest. Op de plek waar deze aanslag heeft plaatsgevonden worden de drie gefusilleerd. De lichamen worden in een gezamenlijk graf in de duinen bij Overveen begraven.

Deze prima sportjongen zullen we in dankbare herinnering houden Hockey Sport herdenkt international Pieter Arnold Roodenburgh

Na de oorlog maakt Hockey Sport melding van de dood van Roodenburgh: ‘(…), de rechtsbuiten van het Nederlands elftal, die zich als een ware held ontpopte, die het land grote diensten bewees en tenslotte door verraad (…) gefusilleerd werd. Deze prima sportjongen zullen we in dankbare herinnering houden.’

Roodenburgh wordt in 1949 postuum onderscheiden met de Bronzen Leeuw voor zijn ‘zeer belangrijke diensten (…) aan de geallieerde oorlogsvoering en de Nederlandse Regering.’ Zijn laatste rustplaats is op de erebegraafplaats in Overveen. Op zijn grafsteen staat de tekst: ‘De vrijheid van den geest gaat boven tijd en dood.’