De stervende Ganzenvijver die van de dood moet worden gered

In de serie Hockeytribunes schrijft hockey.nl-verslaggever Marco van Nugteren over bijzondere tribunes. Dit keer bezoekt hij De Ganzenvijver, de stokoude tribune van Royal Racing Club de Bruxelles. De foto’s zijn gemaakt door fotograaf Willem Vernes.

In de Belgische gemeente Ukkel, iets ten zuiden van Brussel, beseffen ze maar al te goed dat het vijf voor twaalf is. De Ganzenvijver, de stille getuige van een de belangrijkste gebeurtenissen in de internationale sportgeschiedenis, waarover later meer, is ernstig ziek. Als niemand snel iets doet, zal geen toeschouwer ooit nog kunnen zitten op de eerste tribune van Europa die met gewapend beton is gebouwd. Eén probleem: Royal Racing Club de Bruxelles heeft maar liefst 200.000 euro nodig om het monument van de naderende dood te redden.

De Ganzenvijver is rond 1903 gebouwd. Ze werd in gebruik genomen door de voetbaltak van Royal Racing Club de Bruxelles. Tussen 1897 en 1908 werd de club zes keer landskampioen.

Toen De Ganzenvijver nog niet bestond, waren houten tribunes heilig voor voetbalclubs. Vooral Engeland barstte van de iconische houten tribunes. Die zagen er kunstzinnig en elegant uit, maar waren niet altijd veilig genoeg. In 1902 stortte in Glasgow op Ibrox Park zo’n houten tribune in. Bij deze eerste stadionramp in het voetbal kwamen 25 mensen om het leven en vielen 517 gewonden. Het was het startschot om over te stappen op gewapend beton.

Maar de allereerste betonnen constructie is niet de enige historische waarde aan De Ganzenvijver. Hier is ook de eerste Europese voetbalinterland gespeeld, in 1904. België speelde tegen Frankrijk, een duel dat in 3-3 eindigde. Na afloop kwamen de bobo’s overeen tot de oprichting van de FIFA, een paar weken later.

In 2010 is De Ganzenvijver als monument aangewezen. Het was haar redding. Hoogstwaarschijnlijk was ze anders vroeg of laat platgegooid vanwege haar slechte staat en was er op dezelfde plek een nieuwe tribune gebouwd. Nu mag ze niet meer worden afgebroken. Binnen drie jaar wil Royal Racing Club de Bruxelles haar hebben opgeknapt en haar in haar oude staat hebben hersteld. Van het woord renovatie worden tribuneliefhebbers doorgaans niet vrolijk, maar eerlijk is eerlijk: het kan niet anders. Het is kiezen tussen leven en dood.

De schitterende Oude Dame is helaas wel duur in haar onderhoud. Voor de renovatie is zo’n 650.000 euro nodig. 200.000 euro is voor de rekening van de club, de rest komt binnen via de Directie Monumenten en Landschappen, dat waakt over het Brussels’ erfgoed. De club hoopt de twee ton onder meer via crowdfunding bij elkaar te sprokkelen, maar dat lijkt een kansloze zaak. De enige kans op overleven is het vinden van een rijke sponsor die als wonderdokter de tribune een financiële injectie wil geven. Hier in één van de rijkste wijken van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is dat niet eens ondenkbaar.

Vorig jaar is de tribune vijf maanden gesloten geweest, vanwege kans op instortingsgevaar. In de tussentijd zijn er vier balken schuin tegen het dak geplaatst die de twee zwakste palen moeten ondersteunen, zoals je hierboven kunt zien. Daarmee is de tribune – voorlopig – gered. Eén van de belangrijkste speerpunten van de beoogde renovatie is het herstellen van de structuur van het beton. Het vormt het steeds langzamer kloppende hart van De Ganzenvijver.

Ook de gaten in het dak verraden de ouderdom van één van de oudste tribunes van Europa en de enige bekende overdekte hockeytribune van België.

Boomtakken groeien inmiddels door de open zijkanten heen. Het is de bedoeling dat de openingen, net als vroeger, met een glazen wand dicht worden gemaakt.

Hier kun je zien hoe het dak uiteindelijk moet worden. Zowel aan de onderkant als aan de zijkant zouden houtpanelen komen te hangen, dus ook weer net als vroeger.

Ook de trappen komen helaas niet meer onder een opknapbeurt uit.

De perstribune is ook dringend aan vervanging toe.

Een van de elementen die De Ganzenvijver zo mooi maakt, is het feit alle tien de rijen dicht op elkaar liggen (foto hierboven). Daardoor zit of staat ook het publiek dicht bij elkaar, wat een mooie sfeer kan opleveren, zoals je hieronder kunt zien. De tribune biedt plaats aan zo’n 800 toeschouwers.

Foto: Philippe de Putter

Sinds 1948 is De Ganzenvijver geen voetbaltribune meer, maar een hockeytribune. Toen verliet de voetbaltak van Royal Racing Club de Bruxelles het idyllische complex en nam het zijn intrek in het Drie Lindenstadion. Voor 1948 werd op het grasveld trouwens ook al gehockeyd, maar na 1948 werd er nooit meer gevoetbald.

Dit is een ander prachtig beeld. Dit is de staantribune enkele meters rechts van De Ganzenvijver, in de loop der jaren opgegeten door de natuur. Wanneer het moet, is hij nog altijd te gebruiken.

De Ganzenvijver is niet te betreden via de achterkant, maar gewoon via een simpel trappetje aan de voorkant van de tribune.

Een van de grootste minpunten aan de Ganzenvijver is het vak voor de VIPS. Dat vak is er altijd al geweest, maar heeft in de loop der jaren 32 moderne, groene plastic stoeltjes verwelkomd, zelfs met een sticker van het logo van de club erop. Het doet op geen enkele manier recht aan het authentieke en originele ontwerp van de tribune.

Het versleten eerbetoon aan architect Emile Houdez.

Gelukkig is De Ganzenvijver met haar rijke geschiedenis nog steeds getuige van mooie sportwedstrijden. Er zijn op dit veld enkele hockeyinterlands en belangrijke play-offwedstrijden gespeeld. Alleen staan er geen mannen van adel met bolhoeden meer langs de lijn.

Tot een groot internationaal hockeytoernooi, georganiseerd door de FIH of de EHF, komt het waarschijnlijk nooit. Het sportcomplex biedt onvoldoende plaats om genoeg tijdelijke tribunes te bouwen. Bovendien is de parkeergelegenheid rondom het complex, dat ook enkele tennisbanen heeft, ronduit slecht.

Tot slot misschien wel de mooiste foto van deze reportage. Ruim 110 jaar na de bouw wordt De Ganzenvijver nog steeds gebruikt.

Heeft jouw club ook een bijzondere tribune? Stuur een foto naar redactie@hockey.nl.