Hockeyen in de Sovjet-Unie: een boek van Dostojevski als beloning

In de serie ‘Buitenlands avontuur’ lees je verhalen van Nederlandse hockeyers en coaches die over de grenzen hebben gespeeld en gecoacht. Deze week Mark Sluiter (58). Hij speelt eind jaren tachtig van de vorige eeuw anderhalf seizoen voor Fili Moskou, uitkomend in de hoogste klasse van de voormalige Sovjet-Unie.

‘Ik studeerde Slavische talen aan de Universiteit van Amsterdam. Daar heb ik Russisch gestudeerd. Mijn toenmalige vriendin en inmiddels vrouw, Svetlana (een Russische tv-journaliste, red.), wees mij erop dat ik mijn afstudeerscriptie ook op een Russische universiteit kon schrijven. Dat leek mij wel wat, maar tegelijkertijd wilde ik ook blijven hockeyen.’

In Nederland komt Sluiter, die sinds zijn achtste hockeyt, in het tweede elftal van Hurley uit. Hij is zoals hij zelf omschrijft een technische speler. ‘Ploeggenoten vonden het erg leuk dat ik deze stap nam. Eigenlijk heb ik altijd goede reacties gehad op mijn Russische hockeyavontuur.’

Het is eind jaren tachtig van de vorige eeuw niet gebruikelijk om naar de Sovjet-Unie af te reizen. De Koude Oorlog woedt. De wereld is verdeeld in twee machtsblokken: het communisme en het kapitalisme. Het Westen wordt geleid door de Verenigde Staten, het Oostblok door de Sovjet-Unie. De aartsrivalen staan sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog tegenover elkaar.

Aanbevelingsbrief

Toch weerhoudt het IJzeren Gordijn Sluiter er niet van naar de Sovjet-Unie te gaan. Eenmaal aangekomen in Moskou meldt hij zich bij het Staatssportcomité met in de binnenzak van zijn jas een aanbevelingsbrief van Hurley. ‘Ik dacht: dat kan handig zijn. Zo van: Mark kan echt wel hockeyen. Haha. Ze houden er in Rusland van om dingen op papier te krijgen. Anders denken ze: waar komt die vent vandaan? Het heeft gewerkt.’

Het Parool van 09-08-1991

Sluiter komt terecht bij Fili Moskou. De club, opgericht in 1968, is een van de topploegen in de competitie. In de periode 1970-1991 eindigt Fili veertien keer in de top drie. Ook speelt de ploeg in 1987 tegen Kampong en Bloemendaal in de Europese Club Champions Cup. Fili wint twee keer het nationale bekertoernooi, maar de landstitel zit er niet voor de ploeg uit Moskou.

‘Toen ik in februari 1989 bij het team kwam, waren ze nog bezig in de zaal. Het was wel een ploeg die een beetje op leeftijd begon te raken. Een aantal spelers was dik in de dertig. Het niveau was goed. Ik vergelijk het met het niveau wat we toen in de Overgangsklasse (tweede niveau, red.) hadden. Met Viktor Deputatov hadden we een topper in het team. Hij speelde ook voor de Sovjet-Unie op de Olympische Spelen. En ook Aleksei Markov was een meervoudig international.’

Spits in counterteam

‘We waren een counterteam’, zegt Sluiter over de spelopvatting van Fili. ‘We konden snel switchen van verdediging naar aanval en beschikten over snelle buitenspelers. Bij balverlies moest iedereen terug. Het was totaalhockey. Het was heel naar om tegen ons te spelen. Mijn rol als spits was om de bal vast te houden, te kaatsen en natuurlijk te scoren.’

Waar Sluiter bij Hurley contributie betaalt, is hij in de Sovjet-Unie een zogenoemde staatsamateur. Officieel amateur, maar betaald door de staat. ‘We ontvingen salaris en premies. Driehonderd dollar voor een gewonnen wedstrijd. Dat was toen veel geld. Voor een gelijkspel kregen we 150 dollar en na een nederlaag niks.’

Privécollectie Mark Sluiter

Sluiter: ‘We trainden twee keer per dag, ’s ochtends en ’s middags. Dat kenden we in Nederland nog niet. Ik trainde bij Hurley weleens met het eerste mee, maar dat was vier keer in de week. Het werd allemaal heel goed begeleid. Er was een heel team met een masseur, een atletiektrainer, een krachttrainer en een arts. Alles werd netjes bijgehouden en opgeschreven.’

‘Vanuit de federatie werden alle spelers voor de start van de competitie medisch gekeurd. Als je aan de norm voldeed, kreeg je een clearance en mocht je spelen. Kreeg je die clearance niet dan moest je een herexamen doen. Het heeft mij twee maanden gekost om op dat niveau te komen, maar ik ben nog nooit zo fit geweest.’

Gigantische afstanden

De veldcompetitie liep van april tot en met augustus. Vanwege de gigantische afstanden tussen de clubs, van Brest aan de Poolse grens tot aan Alma-Ata aan de grens met China, speelden de ploegen op één locatie meerdere wedstrijden. Tegelijkertijd met de veldcompetitie werd het bekertoernooi gespeeld.

‘Het was soms moeilijk om uitwedstrijden te winnen, want scheidsrechters werden van tevoren beïnvloed met etentjes en zo. Op een gegeven moment had onze sponsor hetzelfde geboden als de tegenstander. Het antwoord was: het wordt hooguit een gelijkspel. En dit kregen we dan voor de wedstrijd te horen.’

Die uitwedstrijden zijn een avontuur op zich. ‘We hebben veel gereisd. Niet alleen met het vliegtuig, maar ook met de trein of de spelersbus. In Bakoe hadden ze geen kunstgras, maar rubberen matten. Het was bloedheet, 35 graden, waardoor die matten aan alle kanten gloeiden. In Alma-Ata was het publiek bloedfanatiek. Nadat we een wedstrijd met 1-0 hadden gewonnen dankzij mijn doelpunt werden we bekogeld met kiezelsteentjes’, zegt Sluiter, die als een van de eerste buitenlanders werd toegelaten in Sverdlovsk, het huidige Jekaterinenburg. De stad was namelijk jarenlang verboden terrein voor buitenlanders vanwege de wapenindustrie.

De thuiswedstrijden speelt Fili in het stadion naast het grote voetbalstadion van Dynamo Moskou. ‘We hadden een prachtig waterveld. Het enige was dat de sproei-installatie niet werkte, dus werden vrachtwagens ingezet om het veld nat te maken. Dat waren een soort zamboni’s. Het water werd hierdoor wel mooi vlak afgespoten.’

Landkaart Sovjet-Unie met de reisafstanden

Straattaal

Als enige buitenlander in het team duurt het even voordat Sluiter zijn plek heeft gevonden. ‘Ik verstond niets van wat ze onderling tegen elkaar zeiden. Ze spraken een soort straattaal zoals je dat ook hoort in bijvoorbeeld Amsterdam. Het kostte mij drie maanden voordat ik dat een beetje onder de knie had, maar ze lachten mij uit omdat ik woorden soms verkeerd uitsprak. En thuis kreeg ik ruzie, want ik sprak ook daar zo. Na elk derde woord kwam een scheldwoord. Svetlana was daar niet van gediend. Ze zei: je spreekt hier normaal Russisch’

De aanwezigheid van Sluiter bleef niet onopgemerkt. ‘In die tijd was ik ook de enige buitenlander in de competitie. Voor lokale media was ik een bezienswaardigheid. Ze wilden mij wat graag interviewen. Even horen hoe die Nederlander Russisch sprak. Haha.’

Met Fili eindigt Sluiter in 1989 als tweede en een jaar later als derde in de competitie achter het oppermachtige Dynamo Alma-Ata, dat begin jaren tachtig twee keer de Europese clubtitel verovert. In het anderhalve seizoen dat Sluiter in de Sovjet-Unie speelt, wordt hij een aantal keer verkozen tot Man of the Match.

‘Als beste speler kreeg je als prijs geen geld, maar literatuur. Een keer kreeg ik ‘De gebroeders Karamazov’ van Fjodor Dostojevski. Dat vond ik wel leuk. Ik heb er nog mooie boeken aan overgehouden.’

Mark Sluiter is momenteel werkzaam in de gezondheidszorg in Nederland en het buitenland. Recentelijk was hij zorgbestuurder bij een internationale zorginstelling in Rusland, een project opgericht met ondersteuning van de Nederlandse overheid zich richtend op ouderenzorg, eerstelijnszorg, preventie, en revalidatie en reorganisatie van de zorg naar Nederlandse modellen en protocollen. Sluiter bouwde aan een nieuwe structuur van de eerstelijnsgezondheidszorg waar meer dan 500.000 patiënten, 150 instellingen en 2500 artsen en veel universiteiten bij aangesloten waren. Door de oorlog met Oekraïne heeft Sluiter zijn activiteiten beëindigd en overgedragen.