Ab van Grimbergen: architect eerste wereldtitel Oranje Heren

Morgen viert Ab van Grimbergen zijn negentigste verjaardag. Als bondscoach leidde hij de Oranje Heren in 1973 naar de eerste wereldtitel. Van Grimbergen liet de jeugdige Ties Kruize debuteren en kopieerde met het Nederlands elftal het spelsysteem waarmee voetbalclub Ajax in de jaren zeventig de wereld veroverde.

Het wordt doodstil in het Wagener Stadion als Bart Taminiau naar de strafbalstip loopt. Als de laatste man van Oranje raak pusht, wint Nederland de wereldtitel ten koste van India. Taminiau blijft koel en schuift de bal rechtsonder in het doel: wereldkampioen. Als uiteindelijk ook coach Ab van Grimbergen de wereldbeker in handen krijgt, wordt hij door Derk Doyer en Ties Kruize opgetild. Het is een blijk van waardering van de spelers voor de coach die ze amicaal ‘Appie’ noemen.

Jules Ancion opgevolgd

Het hoogtepunt is meteen ook het eindpunt van Van Grimbergen als bondscoach bij Oranje. Daarmee komt een einde aan een periode die drie jaar heeft geduurd. Van Grimbergen is in 1970 Jules Ancion opgevolgd. Onder diens leiding behalen de Oranje Heren zilver op het allereerste Europees kampioenschap.

Ancion vertrekt omdat hij het te druk heeft met zijn werkzaamheden in de tandartspraktijk. Ook opvolger Van Grimbergen doet Oranje er bij. In het dagelijks leven is hij namelijk directeur van twee handelsondernemingen. Pas als Van Grimbergen in 1973 wordt opgevolgd door Cees Tania is de rol van bondscoach een fulltime functie.

vlnr: Jan Willem Buy, manager Hans Schnitger en bondscoach Ab van Grimbergen. Foto: KNHB/Jeroen van Bergen

Geen onbekende

Voor de spelers van Oranje is Van Grimbergen geen onbekende. Op het Europees kampioenschap in Brussel is hij de assistent van Ancion. Daarvoor werkt Van Grimbergen voor de bond met het zuidelijke elftal en het nationale jeugdteam. Met zijn aanstelling is hij de eerste bondscoach uit het zuidelijke district.

Als speler komt Van Grimbergen, geboren in Eindhoven, uit voor HTCC en EMHC. Tussen 1955 en 1957 speelt hij twintig interlands waarin hij acht keer doel treft. In 1956 maakt hij deel uit van de selectie die naar Melbourne gaat voor de Olympische Spelen. Een Nederlandse boycot zet echter een streep door de deelname. Een enorme teleurstelling voor Van Grimbergen, die in 1972 alsnog naar de Spelen afreist, maar dan als bondscoach.

Naar de wereldtop

Van Grimbergen moet als coach de lijn doortrekken die onder Ancion is ingezet: Nederland naar de wereldtop. Pakistan, India en West-Duitsland zijn op dat moment nog een maatje te groot. Met name de Duitsers zitten Oranje behoorlijk dwars. Nadat Nederland in de EK-finale in 1970 is afgetroefd, blijven de oosterburen ook een jaar later tijdens het WK in Barcelona (1-0 verlenging) en op de Olympische Spelen van 1972 (3-0) in München aan de goede kant van de score.

Op zijn allereerste eindtoernooi als bondscoach, het WK in 1971, eindigt Van Grimbergen met Oranje als zesde. Een positie waar vooraf zou worden getekend, maar na afloop van het toernooi heerst teleurstelling. Meer tevredenheid is er bij de Spelen, hoewel de ploeg met een vierde plaats opnieuw met lege handen achterblijft.

Buiten de kaders

Grimbergen is een coach die zijn tijd vooruit is. Hij kijkt buiten de bestaande kaders. De bondscoach raadpleegt een wetenschapper en in aanloop naar het WK in eigen land traint de selectie op zaterdag in de duinen van Overveen. Kraantje Lek schroeft de conditie flink op, waardoor de spelers topfit aan de afslag staan.

Stand vlnr: Flip van Lidth de Jeude, Bart Taminiau, Thijs Kaanders, Maarten Sikking, Irving van Nes, Ron Steens, Ties Kruize, Derk Doyer, Wouter Leefers, Paul Litjens. Zittend vlnr: Coen Kranenberg, Jeroen Zweerts, Hans de Jongste (arts), Hans Schnitger (manager), Nico Spits, Ab van Grimbergen (bondscoach), Frans Spits, André Bolhuis, Cees Tania (trainer). Foto: KNHB/Jeroen van Bergen

Bij zijn aanstelling heeft Van Grimbergen zich al laten ontvallen ‘een warm voorstander’ te zijn van de moderne speelwijze. Hij wil ‘totaalhockey’ spelen. Het spel van het Ajax van Johan Cruijff dient daarbij als uitgangspunt. Van Grimbergen wil naar een 4-3-3-systeem in een tijd waarin landen 2-3-5 spelen.

Lessen leren

Daarnaast heeft Van Grimbergen lessen geleerd van vorige toernooien. Tijdens het WK in Spanje zat Oranje in een hotel in een rumoerige omgeving terwijl de Spaanse ploeg op het landgoed van de bondsvoorzitter verbleef. Van Grimbergen wil weg blijven van de drukte en de andere ploegen. Tijdens het WK in eigen land vertoeft het Nederlands elftal in Hotel De Witte Bergen in Laren.

Nederland behoort tot één van de kanshebbers voor het winnen van de wereldtitel. India lijkt de grootste favoriet op het wereldgoud. West-Duitsland is dan wel olympisch kampioen, maar is een aantal oudere ervaren spelers kwijtgeraakt. Pakistan is een groot vraagteken. Nadat de ploeg zich heeft misdragen tijdens de prijsuitreiking na de olympische finale komen de Aziaten met een mix van jonge talenten en oudere teruggehaalde vedetten.

Selectie

De zestienkoppige selectie van Nederland kent ongeveer dezelfde namen als in München. In de mengelmoes van jong en ervaren is aanvoerder Nico Spits met zijn 29 jaar de oudste. Ook Taminiau, André Bolhuis, Jeroen Zweerts en Frans Spits zijn ouder dan 25. Ties Kruize (20), Wouter Leefers (20) en Ron Steens (21) vormen de jonge garde in de selectie.

De start van het wereldkampioenschap voor eigen publiek is belabberd. In de openingswedstrijd, op een bijveld naast het Wagener Stadion, komen de Oranje Heren niet verder dan 0-0 tegen Argentinië. Een dag later is Pakistan met 2-1 te sterk. Met nog drie poulewedstrijden te gaan, kan Nederland zich geen misstap meer permitteren.

Spelsysteem aanpassen

Van Grimbergen besluit in te grijpen. Hij stapt af van 4-3-3 en schakelt over op het systeem van 1-3-2-4. Nico Spits zakt naar de laatste linie, Bolhuis schuift een linie op en Paul Litjens krijgt een basisplaats. Het mooie hockey maakt plaats voor effectief hockey. Oranje schakelt over op wilskracht, vechtlust en doorzettingsvermogen.

Ook gaat Van Grimbergen het gesprek aan met Kruize, die in de eerste twee duels niet uit de verf komt. Het onderonsje heeft effect. In de duels met België (4-1) en Maleisië (4-0) maakt Kruize vijf treffers en eindigt het toernooi als topscorer met negen doelpunten.

vlnr: Joop den Uyl (minister-president), Ab van Grimbergen (bondscoach), Hans Schnitger (manager) en Harry van Doorn (minister CRM). Foto: KNHB/Jeroen van Bergen

Aartsrivaal Duitsland

Nederland heeft in het laatste groepsduel tegen Engeland genoeg aan een gelijkspel om zich te plaatsen voor de halve finales. Na een 1-0 achterstand wint Oranje met 2-1 en treft aartsrivaal West-Duitsland. Het is spannend tegen de Duitsers en na vijf verlengingen prijkt nog immer 0-0 op het scorebord. Strafballen moeten de beslissing brengen.

Van Grimbergen is voorbereid. Zijn Duitse collega niet. Hugo Budinger komt bij de jurytafel vragen wat er nu staat te gebeuren. Terwijl de Duitse bondscoach in de haast een lijstje met namen moet samenstellen, heeft Van Grimbergen de namenlijst van vijf spelers al gereed.

Lijst met namen

Eerder die week is hij met zijn lijst van schutters aan de slag gegaan. Van Grimbergen let daarbij niet alleen op de productiviteit, maar ook op het karakter van de speler. De koelste van de vijf zet hij als laatste in. Dat is Taminiau. Hij schiet Nederland naar de finale. Twee dagen later eindigt de eindstrijd tegen India in 2-2. Opnieuw is Taminiau koelbloedig in de strafballenserie.

In het feestgedruis afloop eert Van Grimbergen zijn leermeester Rein de Waal, voormalig international en oud-bondscoach van Oranje. ‘Hij is altijd mijn grote voorbeeld geweest. Van die man heb ik ontzettend veel opgestoken. Ik hoop dat hij het allemaal heeft gezien, omdat het ook deel zijn verdienste is geweest’, zegt hij tegen Trouw.

In de toekomst moet een dergelijke prestatie zeker nog een keer tot de mogelijkheden behoren.' Bondscoach Ab van Grimbergen na het winnen van de wereldtitel

Tegen De Telegraaf zegt Van Grimbergen dat Oranje geen eendagsvlieg is. ‘In de toekomst moet een dergelijke prestatie zeker nog een keer tot de mogelijkheden behoren, vooral omdat ik weet en het is bewezen trouwens ook dat er in ons land genoeg hockeytalent rondloopt.’