WK 1994: Jorritsma en Shahbaz leiden Pakistan naar laatste hoofdprijs

Met beide voeten staat Ahmed Mansoor op de doellijn. Licht gebogen door de knieën. Zijn armen rusten op zijn dijbenen met de handen bij elkaar. Hij kijkt in de ogen van talent Jeroen Delmee. Die staat te wachten achter de strafbalstip.

Het fluitje van de scheidsrechter gaat. Delmee pusht de bal. Mansoor anticipeert. Hij zet af met zijn linkerbeen om naar zijn rechterhoek te gaan. De bal is laag. Hij heeft de juiste keuze gemaakt. De bal komt tegen hem aan en stuitert uit de doelmond. Pakistan is wereldkampioen. Mansoor heft beide handen in de lucht en gooit zijn hoofd naar achteren. Hij springt en valt achterover op de grond. Staat op en loopt juichend weg. Ver komt Mansoor niet. Hij wordt bedolven door zijn teamgenoten.

4 december 1994. Het is zomer in Australië en in het Homebusch Hockey Stadium in Sydney spelen Nederland en Pakistan de WK-finale. Het is een herhaling van de eindstrijd van vier jaar daarvoor. In Lahore voor 70.000 toeschouwers – sommigen reppen zelfs van 100.000 toeschouwers – verslaan de Oranje Heren Pakistan in eigen huis met 3-1. Twee strafcorners van Floris Jan Bovelander en een doelpunt van Gijs Weterings dompelen Pakistan in rouw. Vier jaar later in Australië moet die nederlaag worden gerevancheerd.

Snakken naar hoofdprijs

Pakistan snakt naar een hoofdprijs. Het land is het walhalla van het hockey. De Aziatische baltovenaars zijn drievoudig olympisch en wereldkampioen, maar na het olympisch goud van 1984 in Los Angeles heeft de ploeg niet meer op de hoogste trede gestaan bij mondiale toernooien. De eindzege tijdens de Asian Games in 1990 is een kleine pleister op de geknakte trots van de Pakistani.

De teams van Pakistan en Nederland maken zich klaar voor de finale van het WK in 1994 in Sydney. Foto: KNHB

De reeks teleurstellende resultaten – in 1992 wint Pakistan nog wel olympisch brons ten koste van Oranje – doet de hockeybond besluiten het roer om te gooien en Hans Jorritsma als trainer aan te trekken, de man die notabene aan het hoofd van de Oranje-brigade stond die in Lahore het WK-goud voor de neus van Pakistan weggriste.

Hans Jorritsma

Met Jorritsma haalt Pakistan een zwaargewicht binnen. De geboren Lochemer is een coach met een geweldige staat van dienst. Na successen op clubniveau bij Amsterdam en Kampong neemt hij de Oranje Heren onder zijn hoede. Met de nationale ploeg wint hij de Europese (1987) en drie jaar later de wereldtitel.

Landelijke bekendheid krijgt Jorritsma in eerste instantie als speler. Hij weigert namelijk na de verloren WK-finale van 1978 de zilveren medaille uit handen van de Argentijnse junta-leider Jorge Videla te ontvangen. Het is zijn laatste titeltoernooi als international, die 65 interlands omvat en naast WK-zilver ook deelname aan de Olympische Spelen van Montreal in 1976 waar Oranje net naast de medailles grijpt.

Pakistan haalt Jorritsma binnen

Als rugproblemen hem nopen te stoppen als speler gaat Jorritsma coachen. Na het WK van 1990 stopt hij als bondscoach van Nederland, maar keert niet veel later terug op die positie als zijn opvolger Rob Bianchi aan de kant wordt gezet. Na de Spelen van Barcelona van 1992 neemt hij met een vierde plaats definitief afscheid van Oranje. Nadat Jorritsma kort werkzaam is geweest in Zuid-Afrika, klopt Pakistan aan de deur.

Het is niet de eerste keer dat de Aziaten hengelen naar de diensten van Jorritsma. Onder meer het uitbreken van de Golfoorlog en de politieke spanningen tussen India en Pakistan voorkomen een eerder dienstverband. Eind 1993 is de tijd wel rijp en Jorritsma zegt ja tegen het avontuur in een land waar hockey als religie wordt beschouwd.

Taco van den Honert in actie tijdens de finale van het WK 1994 in Sydney tegen Pakistan. Foto: KNHB

Niet iedereen kan zich vinden in de aanstelling van de Nederlander. Jorritsma is de eerste westerse trainer in Pakistan. Criticasters menen dat Pakistan geen buitenlandse coach nodig heeft. De functies van coach en manager bij het nationale team zijn erebanen en de benoeming van Jorritsma is tegen het zere been van veel oud-internationals. Om niemand tegen de haren in te strijken, wordt Jorritsma aangesteld als trainer. Tijdens de wedstrijden zit hij niet op de bank, maar op de tribune. In de rust gaat hij wel naar de kleedkamer en spreekt hij zijn spelers toe.

Introduceren van nieuwe methodes

In zijn hoedanigheid als ‘trainer’ slaagt Jorritsma er wel in veranderingen door te voeren. Pakistan vertrouwt jarenlang op de kwaliteiten van de spelers en heeft nauwelijks oog voor de moderne benadering die langzaam zijn intrede doet in de sport. Jorritsma introduceert nieuwe trainingsmethoden, houdt tactische besprekingen en bekijkt met spelers videobeelden van de tegenstanders.

Die aanpak werpt zijn vruchten af. Jorritsma leidt Pakistan in eigen land naar de eerste eindzege in de Champions Trophy sinds 1980. Na de finale, waarin Duitsland na strafballen wordt verslagen, is het een gekkenhuis in Lahore. Onder politiebegeleiding keert de ploeg terug naar het hotel. Een rit, die normaal gesproken van een kwartier duurt, neemt nu bijna twee uur in beslag. Door de uitgelaten massa is er nauwelijks een doorkomen aan.

Hans Jorritsma wint met Pakistan de Champions Trophy in 1994. Foto: KNHB

Contractverlenging tot en met WK

Jorritsma krijgt veel lof en zijn contract wordt na de Champions Trophy verlengd tot en met het WK in Sydney. Bovendien krijgt hij te horen dat hij niet meer op de tribune, maar op de bank mag zitten.

Maar een paar maanden voor het WK in Sydney is er nog weinig van de jubelstemming over. De sfeer is omgeslagen. Tijdens de Asian Games, waar de winnaar een ticket voor de Olympische Spelen van Atlanta in 1996 verdient, verliest Pakistan in de halve finales na strafballen van Zuid-Korea. Die nederlaag komt keihard aan. Het wordt als een ramp ervaren en de paniek slaat toe. Het kost vijf spelers hun plek in de selectie en manager Khawaja Zakauddin wordt aan de kant gezet. Vooral dat laatste is een hard gelag voor Jorritsma, die een goede band heeft met Zakkauddin en hem zelfs een vriend noemt.

Pakistan wil niet verder met Jorritsma

Met de nieuwe manager Abdel Rashid is de band beduidend minder en bondsvoorzitter Farooq Umar, die na de Champions Trophy Jorritsma nog roemt voor zijn inbreng, laat na de teleurstellende Asian Games in de Pakistaanse kranten weten dat het contract van Jorritsma na het WK niet wordt verlengd.

Hoewel Jorritsma op bestuurlijk niveau steun ontbeert, heeft hij wel het vertrouwen van de spelersgroep en met name van Shahbaz Ahmed, de absolute sterspeler van Pakistan. ‘De Tovenaar van Faisalabad’, ‘The man with the electric heels’ en ‘De Maradona van het hockey’. Het zijn slechts een paar van de talloze bijnamen om de brille van Shahbaz te omschrijven. De aanvoerder van Pakistan blinkt uit in verfijnde techniek en prachtige soloacties. Tijdens het WK van 1990 en de Champions Trophy van 1994 werd Shahbaz (304) caps verkozen tot beste speler van het toernooi.

Ahmed Shahbaz leeft op

Onder Jorritsma is de volksheld opgeleefd. Na de Spelen van Barcelona in 1992 wil Shahbaz een punt zetten achter zijn internationale loopbaan. Maar omdat sponsor en werkgever PIA, de nationale luchtvaartmaatschappij, hem en zijn familie hevig onder druk zet, besluit Shahbaz toch te blijven spelen. Hij hockeyt vervolgens zoals hij dat zelf zegt met het hoofd omlaag, maar herwint zijn speelvreugde na de komst van Jorritsma.

Shahbaz voert een strijd tegen de klok om op tijd fit te zijn voor het WK van 1994. Een kuitblessure lijkt hem uit te schakelen voor het eindtoernooi, maar fysiotherapeut Rens Reijsenbach weet Shahbaz op tijd op te lappen.

In de vrije rol, die hem door Jorritsma is toebedeeld, kan Shahbaz over het veld zwerven en is hij nauwelijks uit te schakelen. Argentinië (3-0), Spanje (3-1) en Australië (2-1) worden door Pakistan verslagen als een hamstringblessure alsnog een streep lijkt te zetten door het WK van Shahbaz.

Shahbaz onder handen genomen door Reijsenbach

Reijsenbach moet opnieuw aan de slag met de sterspeler, die de duels met Engeland (0-2) en Wit-Rusland (2-0) mist. Pakistan eindigt op doelsaldo op de eerste plaats in de groep en treft Duitsland in de halve finales. In dat duel keert Shahbaz terug in het team en loodst zijn team na strafballen naar de finale. Daarin treft Pakistan titelverdediger Nederland.

De mannen van Pakistan met de gouden medailles en de beker na de winst van het WK in 1994 in Sydney. Foto: KNHB

De Oranje Heren hebben in Sydney veel indruk gemaakt. De winst op Australië in de halve finales heeft het vertrouwen nogmaals een boost gegeven. De ploeg van bondscoach Roelant Oltmans, die vier jaar eerder met de Oranje Dames in Sydney de wereldtitel verovert, is al 27 wedstrijden zonder nederlaag.

Goede start Nederland in finale

Nederland begint goed aan de finale en komt na zeventien minuten op voorsprong via een rake strafcorner van Floris Jan Bovelander. Maar als Kamran Ashraf niet veel later de gelijkmaker maakt, worden langzaam de rollen omgedraaid. Het stralende Oranje wordt flets en Shahbaz, later opnieuw uitgeroepen tot beste speler van het WK, neemt Pakistan bij de hand. Met name in de tweede helft, waarin de Aziaten verzuimen het duel te beslissen,  excelleert hij.

Nederland lijkt in die tweede helft toch op 2-1 te komen, maar de treffer van Marc Delissen wordt afgekeurd. De aanvoerder van Oranje heeft de bal niet aangeraakt na de voorzet van Bovelander, luidt het oordeel van de arbitrage. Na de reguliere speeltijd staat de stand 1-1 op het scorebord.

Strafballen moeten de beslissing brengen. Shahbaz opent de serie en zet Pakistan op voorsprong. Taco van den Honert en Shehbaz Jy pushen ook raak, voordat Bovelander de bal ruim naast schuift. Zaman Tahir, Delissen, Muhammad Usman en Jacques Brinkman maken daarna geen fout. Jansen houdt vervolgens Oranje in de race door de inzet van Muhammed Shafqat met de voet te keren. Delmee kan Nederland op gelijke hoogte brengen, maar ziet zijn push gestopt door Mansoor Ahmed, die in mei vorig jaar op 49-jarige leeftijd onder tragische omstandigheden overleed.

Vanaf de tribunes bestormen de Pakistaanse fans het veld en omhelzen hun helden. Shahbaz gaat op de schouders. Uiteindelijk vindt hij in het feestgedruis Jorritsma en beiden omhelzen elkaar. Ze hebben het geflikt. De vierde wereldtitel voor Pakistan en de eerste in twaalf jaar.

Heldenontvangst na wereldtitel

Bij terugkeer in Pakistan krijgt de ploeg een ware heldenontvangst. Op het vliegveld van Karachi staan 20.000 fans de wereldkampioenen op te wachten. De festiviteiten duren een maand met als hoogtepunt het bezoek aan premier Benazir Bhutto.

Voor de spelers is hun kostje gekocht. Het winnen van de wereldtitel wordt rijkelijk beloond. De spelers krijgen een huis, een auto van de staat plus een premie van rond de anderhalve ton. En Jorritsma, die door de Pakistani liefkozen ‘The wizard of Holland’ wordt genoemd? Zijn contract wordt niet verlengd. Hij keert echter niet meer terug in het hockey, maar gaat aan de slag als teammanager bij de KNVB. In 2017 zet hij na 21 jaar een punt achter die functie binnen de begeleidingsstaf van het Nederlands voetbalelftal.

Laatste hoofdprijs

Voor Pakistan is de wereldtitel van 1994 de voorlopig laatste hoofdprijs. De afgelopen 25 jaar is de voormalige grootmacht steeds verder afgegleden op de wereldranglijst, waarop het op dit moment de zeventiende plaats inneemt. Pakistaan kwalificeert zich niet voor het WK 2014 in Den Haag en loopt twee jaar later ook de Spelen van Rio mis.

De vierde plaats tijdens de Spelen van 2000 en het zilver tijdens de Champions Trophy in 2014 zijn de schamele hoogtepunten in een periode waarin Pakistan geen betekenis meer kan spelen op het wereldtoneel. Er zijn financiële problemen en er heerst wanorde.

Mirakel nodig voor Tokio

Tot overmaat van ramp trekt Pakistan zich op het laatste moment terug uit de Pro League. Na het WK 2018 spelen de Pakistani’s bijna een jaar geen competitieve interlands. Het is geen ideale voorbereiding op de olympische kwalificatieduels met Nederland vandaag (zaterdag) en morgen (zondag). Bovendien wordt de ploeg geplaagd door blessures en visumproblemen. Volgens eigen zeggen hebben de Pakistani een mirakel nodig om het olympisch ticket te bemachtigen.