Door de jaren heen: van hockeygirls naar hockeybabes

Fatima Moreira de Melo stond schaars gekleed in mannenblad FHM. Ellen Hoog poseerde samen met Eva de Goede in bikini voor de Swimsuit Edition van het Amerikaanse tijdschrift Sports Illustrated. En de Duitse Fanny Rinne stond in 2004 in Playboy. Maar jarenlang voordat zij überhaupt geboren waren, poseerden er al hockeysters – in 1912 – op fotokaarten, zegt verzamelaar Nico Leeftink in deze derde aflevering van het Hockeymuseum.

Om de ontwikkeling duidelijk te kunnen schetsen, maakt hij onderscheid tussen hockeygirls en hockeybabes. Hij beschrijft het op de volgende manier: ‘Als er vroeger over hockeygirls werd gesproken, waren het niet de speelsters zelf, maar modellen, die bijvoorbeeld met een stick op de foto gingen. Als je nu over hockeybabes spreekt, zijn het de speelsters zelf en ze verschijnen niet alleen in sportbladen, maar ook in andere media, buiten het hockey om. Ze zijn BN-ers geworden.’

Collage van banner Olympische Spelen 2008, Ons Vrije Nederland (12/6/1948), Playboy (09/2004), Goud 2008, Zinzi reclame, Sports Illustrated (Swim Suit edition) 2013

British beauty

Leeftink beschikt over ruim dertig fotokaarten uit Engeland, afkomstig uit de periode 1912-1916, met daarop afbeeldingen van hockeygirls. Net voor de Eerste Wereldoorlog had het bedrijf Rotary Photo in London op grote schaal deze fotokaarten op de markt gebracht. Trots stond op de achterkant: British beauty.

Britse fotokaarten van hockeygirls uit de periode 1912-1916.

Op elk van deze kaarten staat met een stick in haar handen een model afgebeeld. Op sommige staat op de voorkant een kort liefdesgedicht, met hockey als beeldspraak voor het leven. Vandaar dat de kaarten in de Eerste Wereldoorlog ook gebruikt werden door Engelse soldaten om naar hun lief te sturen. Zo valt er bijvoorbeeld te lezen:

If you’ll constant to STICK to me
Life’s SIDE LINES I’ll divide
My love shall never FLAG you’ll see
And I’ll never go OFF-SIDE.

Britse fotokaarten met daarop een kort liefdesgedicht, met hockey als beeldspraak voor het leven.

Lange rokken

Wat ook meteen opvalt aan de kaarten, is de lengte van de rokken. In tegenstelling tot nu komen ze bijna tot de grond. Bijna, want volgens de spelregels moest de rok niet korter zijn dan tien centimeter van de grond, maar moest ze wel meer dan drie centimeter boven de grond hangen. Lachend zegt Leeftink de reden zoals die ook in het spelregelboekje uit die tijd stond: ‘Omdat anders mogelijk vals kon worden gespeeld door de bal in de rok mee te dragen.’

Tien jaar later, in 1922, verscheen op de cover van alle zondagbijlagen van de Amerikaanse regionale kranten een getekende hockeygirl. Toen de maker daarvan, de beroemde illustrator Dan Smith, voor de eerste keer een vrouwenhockeywedstrijd zag, was hij zo onder de indruk van de frivoliteit van de hockeygirls, dat hij ze omschreef als ‘zo sierlijk en zo gracieus’ en hij ze ‘de nieuwe heldinnen van de sportvelden’ noemde. ‘Misschien liet hij zich zó door zijn fantasie inspireren’, zegt Leeftink, ‘dat hij daarom hun rokken en kousen een stukje korter tekende dan ze in werkelijkheid waren.’

The Hockey Girl, illustratie van Dan Smith. Dallas Morning News, 10/12/1922. Onder de originele foto, ‘nagetekend’ door Smith, waarop de rokken langer zijn dan op de illustratie.

De geboorte van de hockeybabe

Naast de gebruikelijke wedstrijdfoto’s van het vrouwenhockey in sportbladen, kwam de hockeygirl, als vervolg op de fotokaarten, ook steeds meer voor op de cover van tijdschriften, meestal afgebeeld als vrolijke illustratie. Dat de hockeyregels onder invloed van de mode ieder jaar de kledingregels versoepelden, heeft hier zeker toe bijgedragen, vertelt Leeftink. Zo mochten vanaf 1935 de knieën bloot zijn en de rokken ‘gespleten, maar niet op een short lijken’.

Een grote verandering in Nederland vond plaats in 1948, toen de gehele voorpagina van Ons Vrije Nederland (een verzetskrant die na de Tweede Wereldoorlog werd voortgezet als opinietijdschrift) werd ingenomen door de foto van een lachende hockeyster: Manolita Sanchez. Zij was geen model, maar een echte hockeyster en speelde in het Spaanse team op het (officieuze) WK voor vrouwen in Amstelveen. ‘Achteraf gezien zou je kunnen zeggen dat daarmee de hockeybabe was geboren en de hockeygirl was verdwenen.’

Manolita Sanchez poseert op de cover van Ons Vrije Nederland in 1948.

Bekijk uit deze serie ook:

Voor een cap kregen hockeyers vroeger daadwerkelijk een pet. Klik op de foto om naar het artikel te gaan.