Golliwog: vroeger een kindervriend, nu omstreden

De indrukwekkende verzameling van Nico Leeftink van de serie Hockeymuseum bevat ook een aantal omstreden objecten. Eén daarvan is de Golliwog-hockeyer.

De Golliwogg (later ook wel Golliwog en Golly genoemd) begon als kinderboekfiguur héél lang geleden: in 1895. Het is een van zwarte stof gemaakte pop met een rode broek en rode lippen, een wit shirt, blauw jasje en kroeshaar.

De figuur en de naam zijn bedacht door de toen 22-jarige Engelse Florence Upton, die was opgegroeid in New York en bij terugkomst in Engeland de lappenpop tekende in een kinderboek dat werd uitgegeven. Dat werd zo’n succes dat er vervolgens nog twaalf van volgden, waaronder ‘The Golliwog in Holland’.

De boekjes maakte Florence om geld voor haar tekenopleiding te verdienen. Zij verzorgde de tekeningen en haar moeder Bertha schreef de tekst erbij. De boekjes werden steeds met Kerst uitgegeven en werden niet alleen in Groot-Brittannië een succes, maar zelfs wereldwijd. In Groot-Brittannië was het succes zelfs zó groot dat de Golliwogg-pop na de teddybeer het meest geliefde speelgoed was.

The Golliwog in Holland.

Een hockeyende Golliwog verscheen onder meer op stickers, schoteltjes en peper en zoutstellen

Enkele jaren na de dood van Florence in 1922 werd de figuur ook een zeer bekend handelsmerk. Maar omdat Florence het intellectuele eigendom (zoals auteurs- en modelrecht) op Golliwogg niet had vastgelegd, mistte haar familie niet alleen de inkomsten, maar was het uiterlijk en ook het karakter van Golliwogg niet vastomlijnd. Veel bedrijven, van parfum- tot snoepfabrikanten, gingen Golliwog (toen met nog maar één g geschreven) gebruiken in hun reclame. Gedurende zo’n honderd jaar zou het één van de populairste reclamefiguren in Groot-Brittannië blijven.

Met name via de firma Robertson’s, bekend door hun jam, groeiden verschillende generaties Britten met Golliwog op. Al in 1928 begon het bedrijf met een spaarsysteem waarmee je punten van de jampotjes kon inwisselen voor Gollywog pins, speldjes die van zo’n goede kwaliteit waren dat ze als sieraad werden gedragen. Vooral de Golliwog sportserie, met onder meer een cricketer, een golfer en – jawel – een hockeyer, was zeer geliefd. Een hockeyende Golliwog verscheen onder meer ook op stickers, schoteltjes en peper en zoutstellen.

De Golliwog als hockeyer.

Sterke polarisatie

Door zijn bekendheid dook Golliwog ook in steeds meer kinderboeken op, waarbij het initiële karakter van vriendelijk en joviaal soms veranderde naar angstaanjagend en gewelddadig. Langzaamaan werd Golliwog omstreden.

Zo creëerde schrijfster Enid Blyton in de jaren dertig in haar zeer populaire Noddy-boekjes een drietal boefjes: Golly, Woggy en Nigger, alle drie met het uiterlijk van Golliwog. Later, vanaf het eind van de Tweede Wereldoorlog, werd Golliwog nog controversiëler doordat Engelse soldaten in Afrika het woord ‘wog’ introduceerden als scheldwoord voor donkerkleurige buitenlanders.

Sinds 1960 verdween Golliwog daarom meer en meer uit het publieke leven. De Noddy-boekjes werden herschreven, in 1988 werd de Golliwog als figuur in alle Engelse tv-reclames verboden en in 2002 stopte uiteindelijk ook Robertson’s met hun bedrijfsmascotte.

Anno 2020 zorgt de Golliwog nog steeds voor sterke polarisatie. Sommigen zien de figuur als traditie en deel van hun kindertijd, maar meer en meer wordt hij door anderen beschouwd als een racistisch symbool. Met de huidige wereldwijde discussie over racisme is de Golliwog nu ook in Groot-Brittannië weer in opspraak.


43 Reacties

  1. Stockey123

    Pfff... beter zou zijn als hockey.nl en/of de knhb zich gewoon uitspreekt tegen racisme. Net als elk normaal mens is racisme niet te accepteren, we schieten nu wel een beetje door. Mensen zijn niet gelijk een racist als ze iets anders denken dan mensen met een andere kleur over het verleden.

    1. eefgorter

      Ben het hartgrondig met je oneens. Eindelijk, eindelijk praten we met z’n allen over racisme en discriminatie. Hopelijk blijft het voor eens niet alleen bij praten maar verbinden we er ook acties aan. Natuurlijk is iedereen tegen. Makkelijk gezegd. Maar hoe kan het dan dat donkere mensen in Nederland anno 2020 nog steeds stelselmatig gediscrimineerd worden. Achtergesteld worden. Voor minder aangezien worden.

  2. jvolcano

    Precies. Het heeft me verbaasd dat de KNHB niet reageerde na het bizarre inkijkje in het leven van Terrence Pieters afgelopen woensdag. Ik denk niet dat veel mensen hier de Volkskrant lezen (ik ook niet) maar het ging viral op social media en ik ga ervan uit dat veel hockeyers het hebben gelezen. Dat was voor de KNHB een mooi moment geweest om te zeggen 'dit is fout, dit moet stoppen'. Zolang dit niet gebeurd kun je hockey geen inclusieve sport noemen. @Stockey123, racisme zit veel dieper. We slaan ook niet door, we slaan de plank eerder mis.

    1. stekel

      KNHB is vast heel druk..

  3. Merijn van Willigen

    Weer zo'n stukje 'hockey geschiedenis' dat echt kant nog wal raakt, en - nog veel erger - alle racistische stereotypes and denkbeelden voor de makkelijkheid maar links laat liggen. Voor de goede orde, als je de 'golliwog' niet kan benoemen als een historisch racistisch figuur ("Sommigen zien de figuur als traditie en deel van hun kindertijd, maar meer en meer wordt hij door anderen beschouwd als een racistisch symbool."), dan moet je als schrijver van dit soort stukjes waarschijnlijk even bij jezelf te raden gaan. Verder, als je pertinente vragen onbeantwoord laat, en alleen maar kijkt naar het verleden alsof je een soort objectief perspectief moet geven, dan doe je aan de moderne verhoudingen geen goed. Het grote voordeel van geschiedenis is dat we daar met moderne ogen naar kunnen kijken. Je zou kunnen zeggen "vroeger dachten mensen dat dit grappig was, maar vandaag WETEN we dat het heel racistisch was. Alleen als je pertinente vragen stelt kun je vooruitgang boeken: - waarom was dit figuurtje zo populair? - wat zei die populariteit over de maatschappelijke verhouding van de tijd? - hoe hebben de stereotypes die toen geschapen zijn moderne (nieuwe) stereotypes geinformeerd? - wat zijn die nieuwe stereotypes? Een van de dingen die de schrijver constateerd is de verandering in character van dit figuurtje naar 'angstaanjagend en geweldadig'. Het is makkelijk om te zeggen dat dat 'toen' was, maar de huidige discussie rondom politie geweld en 'stop en search' is direct geinformeerd door het stereotype idee van de 'zwarte man als geweldadige crimineel'. In zijn interview met het NRC geeft Terrence Pieters aan hoe dat hem regelmatig overkwam: "hoevaak ik door agenten niet staande ben gehouden of gefouilleerd? Gingen ze checken of die scooter niet gestolen was. Of dat ik in mijn hockeytas geen spullen had die ik had gepikt." "Ik deed superbeleefd als ik werd aangehouden door de politie, terwijl ik van binnen kookte van woede omdat ik wist waarom [ik werd gestopt]." Terrance Pieters is zich bewust van de stereotypes, en weet dat hij - in zijn relatie met politie - meer gevaar loopt dan een vergelijkbare witte man. De stereotypes die politie ONBEWUST gebruikt in de aanhouding zijn geinformeerd door de manier waarop de maatschappij bewust werd gemaakt van de 'donkere andere', met gebruikt van onder meer het stereotype 'golliwog' figuur. Als je dit niet benoemt, mischien omdat je het niet begrijpt, dan normaliseer je deze historische stereotypes. Het idea achter the 'Black Lives Matter' initiatief is om empathie te creeren met de beleving van racisme. Je aan de andere kant van de sociale relatie plaatsen, en jezelf vragen hoe dat is. Gezien van het standpunt van empathie is er geen enkele discussie dat het golliwog figuur een van de meest racistische culturele figuren is, ooit! Maar meer dan dat, dat de stereotypes die gebaseerd zijn op dit figuur, nog steeds relevant zijn!

    1. robboomsma

      Top reactie dit, doordacht gegrond, gericht op het onderwerp, en onderbouwd!! 👌👌👌

    2. eefgorter

      De spijker op de kop! @hockey.nl Als je echt wil bijdragen aan deze discussie, organiseer dan een serie interviews met gekleurde hockeyers en laat ze vertellen over hun ervaringen. Laat ze ook vertellen wat ik, welwillende witte man van middelbare leeftijd, kan doen en hoe ik kan bijdragen aan het uitroeien van racisme. Het interview met Siegfried Aikman was een start. Artikelen over poppetjes uit 1890 voegen wat mij betreft weinig toe.

  4. luchtisblauwgrasisgroen

    Dit is de eerste keer dat ik Golliwog zie, wie heeft dit in hemelsnaam bedacht en denkt dat dit vermaak is? Het is tijd om dit soort bizarre uittingen voorgoed verleden tijd te maken en ons diep te schamen dat het ooit normaal was (geldt ook voor zwarte piet). Tijd dat de KNHB een zero tolerance beleid inzet: clubs waar racisme plaats vindt en die geen actie ondernemen kunnen hun licentie kwijtraken.

    1. luchtisblauwgrasisgroen

      Racisme is het idee dat menselijke rassen gerangschikt kunnen worden als beter en slechter ten opzichte van elkaar. Dit heeft niets te maken met gewicht of lengte.

    2. SchMulder

      Marokko ligt in Afrika....

  5. RobV

    Niet eens met @Merijn van Willigen dat de auteur van dit stukje in gebreke bleef. Hij schetst gewoon de geschiedenis van de Golliwog en ik denk dat lezers zich zelf wel een oordeel kunnen vormen. Het zou mooi zijn als n.a.v. de recente gebeurtenissen in de VS nu eens spijkers met koppen kunnen worden geslagen in de strijd tegen racisme, al is de kans daarop klein wanneer de zittende president wordt herkozen. Maar niet alleen in de VS, ook in heel veel andere landen is nog genoeg te doen op dit gebied. We moeten er denk ik wel voor waken om door te slaan, want je wilt ook niet toe naar een situatie waarin elke niet gekleurde nu al bij voorbaat in het verdachtenbankje zit en wordt neergezet als racist of als iemand die weliswaar denkt dat hij/zij geen racist is, maar het ondertussen wel is. Bij een post die Xan de Waard op instagram had geplaatst kreeg ik wel een beetje dat idee, zo van 'als je denkt dat je geen racist bent, dan heb je er waarschijnlijk nog niet genoeg over nagedacht' .

  6. Merijn van Willigen

    opleidenkey... Wat een rare reactie. Ik zal er in delen op reageren: 1) Natuurlijk is iedere vorm van discriminatie naar, en zou dat bestreden moeten worden. Maar is geen bewijs dat dikke mensen al 400 jaar systematisch vermoord, vervolgt en gediscrimeerd worden. Dat zij lijden onder politie geweld; systematische discriminatie en dat dat in elk aspect van hun level diepe gevolgen heeft.Dat hun schooling; cariere en levensbeleving op ieder moment beinvloed worden door die discriminatie. Om die reden is racisme anders dan andere vormen van discriminatie. 2) Natuurlijk is hockey politiek! Je hebt net 3 maanden geen hockey kunnen spelen omdat de politiek besloot dat sport onderdeel was van de bestrijding van corona. Terrance Pieters heeft net uitvoerig uitgelegt hoe politiek hockey is. Om dat te begrijpen zul je een distinctie moeten maken tussen Politiek (Den Haag) en politiek (de manier waarop mensen in aanraking komen met ongelijkheid en discriminatie). Aangehouden worden op je scooter na training is politiek; het gebrek aan rolemodels in hockey is politiek. Het idea dat sport niets met politiek te doen heeft is achterhaalt... black power salute; Mohammed Ali; de 'Kabel' etc etc 3) Het feit dat andere ethnische groepen ook gediscrimeerd worden is natuurlijk geen reden om er maar over op te houden. In tegendeel... je hebt gelijk! Laten we er wat aan doen! 4) Het idee dat we alles maar aan beleidsmakers laten gaat voorbij aan het feit dat racisme alledaags is. Lees het interview met Terrance Pieters. Hij geeft een aantal micro-aggressies aan (taal; reacties etc) die allemaal ingegeven zijn door racistische stereotypes. De Politiek kan regels maken die kunnen helpen, maar iedere individu bedrijft politiek in de taal en reacties die ze gebruiken / geven. 5) Als laatste. Ik ben blij dat je fel tegen racisme bent, alhoewel het wat moeilijk zou zijn om fel voor racisme te zijn. Maar het meest constructieve wat mensen kunnen doen is zich te informeren over wat racisme eigenlijk is - hoe het zich manifesteerd en waarom. Op dat moment kun je een standpunt van empathie in nemen, en vanuit dat standpunt ga je anders aankijken tegen sport, beleid en andere zaken die negatief ervaren worden.

  7. eefgorter

    @Opleideniskey je stelt dat je absoluut en fel tegen racisme en discriminatie bent. Tegelijkertijd heb je het wel over Marokkanen en Afrikanen. Daarmee maak je nou precies het punt waar het veelal om gaat: onbewust en (naar ik aanneem) onbedoeld racisme. Er wonen misschien een paar honderd Marokkanen in Nederland en bijna 400,000 Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond. Dat zijn 400,000 gewone Nederlanders waarvan het merendeel gewoon in Amsterdam, Almere of Woerden geboren is en woont. Nederlanders. Maar we benoemen ze als Marokkanen. Of erger. Steeds maar weer. Op TV, krant, internet. En dan heel gek vinden dat die groep zich buitengesloten, gestigmatiseerd en gediscrimineerd voelt. En dat sommigen zich afzetten tegen als wat wit en Nederlands is. Ik begrijp dat wel. Als je overal op voorhand al een stempel krijgt. Bij de discotheek, op school, als je solliciteert of gewoon op straat loopt. Is dit overmatig PC? Nee hoor, woorden maken wel degelijk heel veel uit. Zie maar het prachtige interview met Terrence Pieters in de Volkskrant. Het woord “neger” is het allerergste woord zegt hij. Dus. Zullen we daar vandaag mee beginnen? Nooit meer Marokkaan en neger zeggen? Hebben we in ieder geval iets bereikt.

    1. Stockey123

      Aangaande de inwoners uit noord Afrika kan ik het me eerlijk gezegd wel voorstellen waar dit vandaan komt.... Dan mag je eens kijken naar opsporing verzocht, kijktip voor de dinsdagavond. Misschien dat dit verduidelijkt waarom Marrokkaanse jongeren over een kam geschoren worden, anders maak eens een wandeling in de avond door de wijken Kanaleneiland of Overvecht in Utrecht. Succes!

    2. slbal

      @slechts-een-mening dat betekent dan ook dat wij geen Nederlander meer genoemd mogen worden.....

  8. Merijn van Willigen

    @RobV.. Leuk om de discussie aan te gaan, maar in dit geval heb je het fout. Schrijven is een politieke bezigheid. Journalisten besluiten (bewust of onbewust) hoe ze een onderwerp belichten, en welke aspecten ze op de voorgrond brengen. Die besluiten worden beinvloed door hun culturele achtergrond en (dus) ook door alle vooroordelen en stereotypes die ze met zich mee dragen. Hun werk informeerd andere lezers, die (in hun denken en doen) daardoor beinvloed worden... schrijven is een politieke bezigheid. Dus als een journalist besluit om te suggeren dat er discussie is over het idee of de golliwok wel of niet racistisch is, dan geeft dat het idee dat het misschien wel niet racistisch is. Dat is een standpunt dat niet te verenigen is met de huidige culturele trend. Er is geen discussie - de golliwok is extreem racistisch! Het idee van Black Lives Matter is om empathie te creeren met de racistische ervaringen van minderheden. Ga eens een conversatie aan met iemand als Terrance Pieters, en vraag hem of HIJ denkt dat we 'doorslaan'. Het idee van 'doorslaan' is een veel gehoord argument van mensen die het moeilijk vinden een standpunt van empathie in te nemen. Lees alsjeblieft het hele interview met Pieters.. racisme is iets waar je elke dag mee geconfronteerd word - zelf als je in Amsterdam bent geboren, een begenadigt sporter bent, en je land vertegenwoordigt.

    1. slbal

      Empathie hebben met een beweging is heel lastig als ze plunderen en alles slopen en dreigende taal uitslaan..... Overigens ben ik 100% tegen racisme, maar misschien maak ik me er onbewust wel eens schuldig aan(net als alle mensen van alle rassen!!)

  9. RobV

    @Merijn van Willigen Ik denk niet dat ik in dit geval fout zit. Marco heeft hier de geschiedenis van de Golliwog laten zien en aangegeven dat er op verschillende momenten verschillend over werd gedacht. Dat is feitelijk gewoon waar. Wat mij betreft is hij niet verplicht om zelf zijn oordeel te geven en ik verbind er ook niet de conclusie aan dat hij wegkijkt van racisme. En anders dan jijzelf ga ik ervan uit dat Terrance Pieters vindt dat iedereen fair behandeld moet worden, zowel gekleurden als niet gekleurden. Het gaat immers om gelijke behandeling.

  10. Sander Duin

    Laten we nu beginnen met het verleden het verleden te laten. Er indien nodig lering uit trekken en alle energie te stoppen in de toekomst! Racisme is niet oke daar is iedereen het over eens.Maar om nu alle registers open trekken over wat er in het verleden allemaal "fout is gegaan "is een beetje te veel van het goede. Er mag en kan straks niets meer in ons land. Geen moorkoppen geen negerzoenen enz. enz. Mag je nog Oost Indisch doof zeggen? En wat te doen met dit liedje Moriaantje zo zwart is goed! Laten we alsjeblieft ophouden met alles zo extreem ver doortrekken! Nog even dit:Toen mijn moeder met vriendin enige tijd geleden ging zwemmen in zwembad in een bepaalde wijk van Amsterdam werd er ook door groepje (Antilliaanse jongens) naar hun geschreeuwd "hé joh , blanke worm ga lekker in je eigen wijk zwemmen, opkankeren hier" . Over racisme gesproken…… Nogmaals volle kracht vooruit en ophouden om op elke slak zout te leggen! Ter info mijn partner is van Antilliaanse afkomst en heeft nergens last van met betrekking tot racisme, heeft ook geen problemen met onze Zwarte Piet!

    1. Sander Duin

      Zie typefout... Moet natuurlijk zijn Moriaantje zo zwart als roet!

  11. sven-v

    Aan een aantal opmerkingen te zien is het goed dat hier aandacht aan besteed wordt. Inlevingsvermogen vermogen is nog ver te zoeken...

    1. Stockey123

      Daar komt de moraal ridder om de hoek... Volvo op de oprit, kinderen naar een witte school ( ja die was het dichtste bij) lekker op hockey gezellig met alle vrinden hou op hoor! Vroeger ook nooit Sinterklaas met zwarte piet gevierd zekers? Suikerfeest moet een verplichte vrije dag worden zeker? Lekker links lullen en rechts vullen..

  12. eefgorter

    Zoiets ja. In ieder geval geen Marokkaan tegen een jongen van 16 die in Amsterdam geboren is , geen Arabisch spreekt en nog nooit van z’n leven in Marokko is geweest. Laten we hem vragen wat ‘ie nodig heeft in plaats van hem te bestempelen, te stigmatiseren, over een kam te scheren en na te wijzen. Je nick is Opleideniskey. Misschien moet je daar wat mee doen.

    1. slbal

      De meeste spreken Arabisch(vaak beter dan Nederlands). En vaak gaan ze ieder jaar naar Marokko op vakantie. Net zo goed als mensen die een Spaanse/Italiaanse of andere ouder hebben 2 talig worden opgevoed. Dit zodat als ze op vakantie gaan naar familie ze gewoon kunnen praten, logisch natuurlijk!

  13. RobV

    slechts-een-mening Het is natuurlijk wel bijzonder pijnlijk wat we keer op keer in Opsporing Verzocht zien en het doet het aanzien van bepaalde bevolkingsgroepen geen goed, daar ontkom je niet aan. En als je zeg maar 15 jaren Opsporing Verzocht zou volgen, week in week uit, dan krijgen sommige kijkers misschien het gevoel dat ze onderhand zo'n hele bevolkingsgroep aan zich voorbij hebben zien komen, maar er zitten vast ook wel veelplegers bij. We moeten niet wegkijken van racisme, maar ook niet van zaken die dit in de hand kunnen werken. Wat dat betreft snijdt het mes aan twee kanten.

    1. eefgorter

      RobV Ik begrijp wel wat je zegt. Alleen waar jij zegt: “mes snijdt aan twee kanten” zeg ik “kip en ei”. Zestig jaar structeel falende integratiepolitiek is wat je ziet op Opspring Verzocht en ook weer in deze ondertussen totaal ontspoorde discussie op nota bene hockey.nl. Onze tolerantie heeft decennia bestaan uit naast elkaar leven in plaats van met elkaar. Ik vraag iedereen in dit forum één simpele vraag: hoeveel vrienden en kennissen heb je met een andere huidskleur dan je eigen. Ik vrees dat een groot aantal zal moeten antwoorden met “minder dan 3”. Velen zelfs 0 of 1. Als we met z’n allen kunnen bedenken hoe dat over 20 jaar anders is, dan doen we eindelijk iets wat werkelijk zin heeft. Dan gaan racisme en discriminatie namelijk ook snel het raam uit. Voorbeelden te over hoe het wel kan. Een samenleving is samen-leven.

    2. slbal

      @slecht-een-mening naast elkaar leven betekent ook dat je de mening/geloof/waarden en normen van elkaar respecteert. Dat respect gaat wel twee kanten op! Hoeveel homo’s worden er niet aangevallen? Hoeveel vrouwen worden er niet aangerand. Je kan niet ontkennen dat de meeste van deze criminelen uit een bepaalde groep mensen komen, ook hier geboren en getogen....

  14. sven-v

    Stockey123 dank voor het bevestigen van mijn stelling. Weinig inlevingsvermogen, vooral veel vooroordelen.

  15. jvolcano

    Het gaat over het aanpakken van discriminatie en racisme op en rond de hockeyvelden. Siegfried Aikman en Terrence Pieters hebben een voorzet gegeven alleen koppen de clubs en bond hem niet in. Ik schreef eerder dat ik het vreemd vond dat de KNHB niet reageerde na het artikel van Pieters. Ze hadden hem op zijn minst publiekelijk kunnen steunen. Hij speelt nota bene in het Nederlands Elftal. Het kan ook zijn dat er sprake is van een ongecoordineerde media agenda en misschien komt het nog. Het gaat over het aanpakken van discriminatie op en rond de hockeyvelden. Dat begint met erkennen dat er sprake is van discriminatie en racisme. Wie moet daar het voortouw in nemen?

  16. RobinJ

    Lees dit eens want ik vind inderdaad dat we doorslaan. Deze weken lijkt een hardnekkige mythe weer de kop op te steken, dat racisme alleen maar ‘een probleem is van witte mensen’, zoals Sunny Bergman het in haar documentaire uit 2016 formuleerde. Het is de ‘witte’ mens die ‘mensen van kleur’ discrimineert. In iedere blanke schuilt een racist. Daarom moet iedere blanke, belast met een erfschuld van zijn koloniale voorvaderen, zich 200 procent inzetten om ervoor te zorgen dat dit innerlijke racistische monster getemd wordt.  Deze plaatsing van ‘de racistische witte mens’ vs ‘de mensen van kleur’ komt uit Amerika. Zwarte mensen in de Verenigde Staten worden al eeuwen gediscrimineerd door veelal blanke machthebbers. Tot diep in de jaren zestig bleven de Jim-Crow-wetten, die zwarte Amerikanen raciaal scheidden van blanke Amerkanen, in de zuidelijke staten van kracht. Vandaar ook de in die tijd en plaats terechte aanduiding van ‘de onderdrukker’ vs ‘de onderdrukte’. Ondanks het feit dat iedere Amerikaan vandaag de dag na een lange strijd van de Civil Rights Movement voor de wet gelijk is, zijn zwarte Amerikanen nog altijd slachtoffer van gewelddadige politiemoorden, stembusdiscriminatie, schrijnende armoede en hieraan gelieerde ongelijke toegang tot onderwijs, universiteiten en de zorg. Dit onrecht inspireerde Amerikaanse activisten tot een aantal formuleringen om aandacht te vragen voor hun penibele situatie. Het formuleren van ‘identiteitspolitiek’, waarbij zwarte mensen hun raciale identiteit ten aanzien van blanke Amerikanen benadrukken, om als groep sterker te staan, is hier onderdeel van. Een soort zwart nationalisme in de geest van Malcolm X. Het onbedoelde – maar vreselijke – effect hiervan is dat anno 2020 de polarisatie in het land alleen maar toeneemt. De ‘white Americans’ en ‘the people of color’ worden tegen elkaar uitgespeeld. Privilege is soms wit, soms zwart en soms lichtgetint Blanken beschikken volgens activisten over ‘white privilege’. In zekere zin is dat ook zo. Ze vormen de dominante groep in Europa en Amerika en hebben in die zin historisch gezien de politieke en economische macht.  Maar – dit privilege is van toepassing op iedere dominante groep in de meeste landen op aarde. Zo hebben Indiërs in India een privilege ten aanzien van de Pakistaanse minderheid, hebben zwarte Oegandezen een machtsprivilege ten aanzien van de Indiase minderheid en hebben de Bantoe in veel Afrikaanse landen het machtsprivilege omdat zij de grootste bevolkingsgroep vormen. In Marokko, Algerije en Tunesië hebben de Arabieren een duidelijk privilege ten aanzien van de Amazigh in het land.  Sterker nog, minderheden in de hierboven genoemde landen worden vaak wettelijk gediscrimineerd, geïnterneerd en vermoord. In Europa en – in mindere mate – Amerika delen etnische minderheden tot op zekere hoogte in die economische en politieke macht. Zo werd Obama president van de Verenigde Staten. Een Pakistaan als president van India? Ondenkbaar. Iedere kleur discrimineert Wat verstaan we eigenlijk onder racisme? Racisme is in de woorden van Amnesty de minderwaardige behandeling van bepaalde groepen om raciale of culturele redenen. ‘De’ blanke Nederlander zou – volgens activisten – belast met zijn met koloniaal superioriteitsdenken en door en door racistisch zijn. Een karikatuur van de werkelijkheid. Ja, West-Europese landen hebben zich als gevolg van kolonialisme lang schuldig gemaakt aan rassendiscriminatie. Tegelijk is racisme een probleem dat altijd heeft bestaan, in ieder land en iedere cultuur. Tot de dag van vandaag. Iedere ‘kleur’ discrimineert. Zo leren de feiten ons dat racisme het meest en heftigst voorkomt in landen in Afrika en Azië en dat West-Europa tegenwoordig juist een van de minst racistische delen van de wereld is. Racisme in Afrika Laten we eens kijken naar racisme in Afrika. In Congo worden de Pygmeeën om hun andere raciale kenmerken vervolgd en tot slaaf gemaakt door de dominante Bantoe volkeren. In Somalië worden de Bantoe juist gediscrimineerd en vermoord door de Arabische meerderheid. Een land als Liberia heeft zelfs in zijn grondwet staan dat je alleen een burger van het land kunt worden als je een zwarte huid hebt. In Mauritanië en Niger worden anderhalf miljoen zwarte Afrikanen als slaven gehouden door Moren en Touaregs. Ze dwingen hen zich te bekeren tot de Islam en alleen nog Arabisch te spreken. In Noord-Afrika worden Amazigh en zwarte Afrikanen door Arabieren stelselmatig onderdrukt, institutioneel gediscrimineerd en vermoord. In Oeganda wordt de Indiase minderheid al decennia gediscrimineerd met anti-Indiase wetten. Dictator Idi Amin pleegde in de jaren 70 zelfs genocide op de Indiërs. Om over de miljoen vermoorde Tutsi’s door Hutu’s in Rwanda in 1994 nog maar te zwijgen.  In Zimbabwe wordt de blanke minderheid van hun boerderijen afgedreven en al decennia aangevallen, vermoord en door de regering etnisch gezuiverd. Ook in Zuid-Afrika worden blanken door ‘black empowerment’ wetten buitengesloten van bepaalde publieke functies en krijgen zwarte Zuid-Afrikanen de voorkeur bij veel vacatures. Van Mandela’s regenboognatie is maar weinig terecht gekomen. Integendeel. Zo werden Somalische en Soedanese asielzoekers vorig jaar nog massaal aangevallen en vermoord door lokale zwarte Zuid-Afrikanen. En vergeet de duizenden boeren niet die sinds eind jaren negentig zijn vermoord. In Tanzania zijn 170.000 albino’s hun leven om hun witte huid in Tanzania niet zeker. Toverdokters geloven dat drankjes waarin lichaamsdelen van deze ‘witte duivels’ vermalen zitten geluk brengen en albino’s worden daarom vermoord. In Malawi verdwijnen er rond verkiezingstijd ook veel albino’s: politici wanen zich na het drinken van albinodrank onverslaanbaar. Racisme in Azië In Azië is de situatie rondom racisme ook zorgwekkend. Zo pleegt de regering van Myanmar op grote schaal volkenmoord op de islamitische Rohingya’s. Al 900.000 mensen zijn sinds 2015 naar buurland Bangladesh gevlucht. In Cambodja worden de Chinese, Vietnamese en Thaise minderheden gediscrimineerd met racistische wetten. In China worden honderdduizenden Oeigoeren door de regering vastgehouden in ‘heropvoedkampen’. Ook Tibetanen worden gediscrimineerd en geïnterneerd. Zo is het verboden het Tibetaans te spreken of zich op die manier cultureel te uiten. In India zijn Pakistaanse moslims het slachtoffer van anti-Pakistaanse wetten en ze worden door de Hindoe nationalist Modi op grote schaal gediscrimineerd. Ook worden zij geregeld aangevallen door aan Modi gelieerde hindoemilities. In Iran worden Arabieren, Joden en Koerden geïsoleerd, geïnterneerd en buitengesloten van publieke functies. De Bahai-minderheid wordt zelfs massaal vermoord door de fundamentalistische machthebbers. In Maleisië worden Chinezen en Indiërs per wet gediscrimineerd en ze mogen amper publieke functies bekleden. In Indonesië zijn Chinezen, Papoea’s en Christenen slachtoffer van racistische wetten en doodden de etno-Javaanse machthebbers al meer dan honderdduizend Papoea’s om hun huidskleur. In het Midden-Oosten zorgen onder meer religieus sektarisme en racisme al decennia voor verwoestende oorlogen, waarbij soennieten, sji’ieten en Koerden elkaar discrimineren, buitensluiten en vermoorden. De burgeroorlog in Syrië is hier van het laatste bloedige voorbeeld. Zo pleegde de soennitische terreurgroep IS in 2014 genocide op sji’ieten en yezidi’s in Syrië. Racisme en antiracisme in Nederland Vergelijk het heftige en gewelddadige racisme in Azië en Afrika eens met de situatie in West-Europa: in democratische rechtsstaten, zoals Nederland nu is, is het verbod op racisme en discriminatie in de grondwet verankerd. Na een lange geschiedenis van kolonialisme, antisemitisme, slavernij en godsdienstoorlogen heeft de Nederlandse staat orde op zaken gesteld. Nergens ter wereld hebben minderheden dezelfde rechten, kansen en toegang tot hetzelfde onderwijs en zorg als in onze rechtsstaat.

Toch heeft ook Nederland zijn problemen rond racisme en discriminatie. Zo is het vaak lastiger voor een Nederlander met een migratieachtergrond om aan huis en baan te komen. Ook het vinden van een stage blijkt een stuk lastiger met een Marokkaanse of Antilliaanse naam. Ook blijkt etnisch profileren bij de politie hardnekkig en bleek dat de belastingdienst Nederlanders met een migratieachtergrond rondom de toeslagenaffaire discrimineerde. Dit zijn hardnekkige problemen die we serieus moeten nemen en moeten bestrijden. Iedere Nederlander verdient in elke context gelijke behandeling, zo luidt artikel 1 van de Grondwet. Signalen van racisime discriminatie worden daarom door de politiek en het OM vaak serieus genomen en bestreden in plaats van genegeerd. Zo werd de agent die verantwoordelijk was voor de dood van Mitch Henriquez door de rechter veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf. En leidde de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst tot het opstappen van de verantwoordelijke staatssecretaris. Geluiden over etnisch profileren bij de politie leidden tot grote politieke ophef en het instellen van onafhankelijke onderzoeken. Daarnaast wordt diversiteit door de overheid actief gestimuleerd en met miljoenen gesubsidieerd om discriminatie tegen gaan. Toch is er nog veel werk aan de winkel. En heeft zowel de politiek als de samenleving de morele plicht om te strijden tegen onrecht en discriminatie. Helaas draagt niet iedereen op een zinnige manier bij aan de strijd voor meer gelijkheid. Zo zaait een kleine club activisten – die zich claimen in te zetten tegen discriminatie – met identiteitspolitieke ideeën verdeeldheid. Ze creëren – net als xenofoben – met onjuiste frames nieuwe breuklijnen op basis van afkomst en kleur, in plaats van meer gelijkheid en eenheid. Activisten gaan voorbij aan de realiteit Een voorbeeld van zo’n pijnlijk frame is ‘wit huiswerk’, een onlangs in het leven geroepen website en handleiding voor iedere blanke burger die het diepgewortelde racisme in zichzelf wil bestrijden. Deze activisten vergeten gemakshalve dat vooroordelen en stereotypes over Marokkanen, Surinamers, Turken, Antillianen en Chinezen ook onder migrantengroepen hardnekkig zijn. Zo voelen Creoolse Surinamers zich vaak gediscrimineerd door Hindoestanen en andersom en is het ook voor veel Marokkanen not done om een relatie aan te gaan met iemand uit een andere bevolkingsgroep. Zo werd een Marokkaans meisje in Amsterdam door Marokkaanse jongens  – die haar een ‘negerhoer’ noemden- in elkaar geslagen omdat ze een relatie had met een donkere jongen. Door haar verwondingen liep ze een miskraam op. Over deze heftige discriminatie in Nederland reppen withuiswerkactivisten met geen woord. Want het past niet in hun narratief van ‘de onderdrukker, ‘de’ blanken’ versus ‘de’ onderdrukte mensen van kleur.  Ja, laten we discriminatie en vooroordelen bestrijden, maar dan met een inclusieve in plaats van polariserende boodschap.  En als de withuiswerkactivisten zich werkelijk zulke grote zorgen maken om racisme, waarom horen we ze dan nooit over het heftige en gewelddadige racisme in andere continenten? Waarom voeren ze geen campagne tegen India of Indonesië waar honderdduizenden mensen om hun huidskleur worden vermoord? Waarom springen ze niet in de bres voor de Indiërs in Oeganda? Het past niet in hun onjuiste ideologische frame dat alleen blanken ‘mensen van kleur’ discrimineren.   Tribalisme Met het één op één kopiëren van onjuiste frames hebben Nederlandse activisten het paard van Troje in huis gehaald. Met het polariserende frame van ‘de witten’ versus ‘de mensen van kleur’ drijft een kleine groep activisten – net als extreem-rechts! – een wig in de samenleving. In plaats van nadruk te leggen op onze eenheid staren ze zich blind op de verschillen. En dat terwijl deze verschillen in Nederland internationaal gezien erg klein zijn. Naast gelijke rechten en veelal gelijke kansen, toegang tot uitstekende zorg en onderwijs is de economische voorspoed onder migranten in Nederland relatief hoog. De agressie van de activisten doet echter ten onrechte vermoeden dat Nederland een apartheidsregime voert dat met vuur bestreden moet worden. Illustratief voor deze agressie zijn de uitspraken van rapper Akwasi op de Dam vorige week, tijdens de anti-racisme demo: ‘Als ik in november een Zwarte Piet zie, schop ik hem hoogstpersoonlijk op z’n gezicht’ en ‘Zwarte Piet mag terug naar z’n hoerenmoeder’. Niemand op de Dam die hem aansprak om zijn ophitsende woorden, sterker nog, hij werd toegejuicht en aangemoedigd door duizenden demonstranten. Wat willen activisten als Akwasi bereiken met dit soort agressieve en polariserende taal? Een verbazingwekkende strategie voor activisten die zich menen in te zetten voor gelijkheid. Want vergis je niet: miljoenen burgers buiten Amsterdam voelen door dit soort speeches in plaats van sympathie vooral afkeer van anti-racisme betogingen in Nederland.  ‘Jij bent een witte man. Houd je mond’ Het erge is dat veel hoogopgeleide stedelingen deze activisten blind volgen in de veronderstelling op deze manier ‘aan de goede kant te staan’. Als je ook maar een haar afwijkt van de orthodoxe anti-racismeleer word je verguisd en als afvallige bestempeld. Deze verstikkende dogmatiek doet denken aan de jaren zeventig en tachtig waarbij sektarische clubs als de RAF en de Rode Brigades-sympathisanten die het idee van de gewapende revolutie ter discussie stelden bestempelden als verraders. Zonder een kritische blik of op zoek te gaan naar de nuance doen deze jongeren braaf hun ‘witte huiswerk’ en spreken ze blanke vrienden die wél nuance proberen aan te brengen in het debat continu aan met verwijten als ‘jij als witte man moet je mond houden’. Racisme ten voeten uit. Je kunt geen gesprek voeren op basis van identitaire eigenschappen. Het slaat iedere discussie of nuance dood. Discriminatie bestrijden doen we samen In plaats van bevolkingsgroepen tegen elkaar uit te spelen met leuzen als ‘de witten’ versus ‘de mensen van kleur’ zouden we als samenleving eensgezind een vuist moeten maken tegen discriminatie. Het zou in Nederland niet moeten uitmaken of je huidskleur blank, getint of donker is.
Laten we onze eenheid benadrukken in plaats van onze verschillen. Of we de strijd nu voeren op straat, op ons werk, in de kerk, moskee of in de politiek, strijden voor meer gelijkheid doen we samen. En wereldwijd.

  17. RobV

    @RobinJ Het was een hele hap om te lezen, maar dan heb je ook wat. Dank hiervoor, erg goed verwoord. Het is letterlijk en figuurlijk teveel een zwart/wit discussie geworden, waarin de nuances ontbreken en de waarheid geweld wordt aangedaan. De houding van een aantal activisten (hier te lezen bij reacties zoals die van Merijn van Willigen en slechts-een-mening)) leidt tot meer polarisatie en dat brengt een oplossing beslist niet dichterbij. Racisme is niet voorbehouden aan blanke mensen en het is niet zo dat je als blanke automatisch een racist bent tenzij je het tegendeel kunt bewijzen, iets wat de insta post van Xan de Waard leek te suggereren.

  18. slechts-een-mening

    @RobV Grappig. Als je deze heel draad terugleest probeer ik steeds te nuanceren op basis van feiten. Versus jouw mening die in je eigen woorden gebaseerd is op "15 jaar Opsporing Verzocht kijken". De data, bijv te vinden op CBS.nl zie mijn reactie eerder op Hockeyster, wijzen uit dat het allemaal juist niet zo zwart/wit is. Ik ben alles behalve een activist. Ik zoek slechts naar een weg naar voren. Samen. In deze discussie ben ik daar duidelijk niet in geslaagd en dat stemt tot nadenken.

  19. slechts-een-mening

    @RobinJ Je hebt er duidelijk over gelezen en nagedacht. En je weet er duidelijk veel van. Ik ben het niet overal met je eens. Wel dat we moeten oppassen dat activisten/extremisten aan beide zijden de genuanceerde discussie niet kapen. Ook dat het geen exclusief Westers probleem is. Je stelt (terecht!) dat het in Nederland niet zou moeten uitmaken welke huidskleur je hebt. Tegelijk geef je sterk bewijs dat het nu wel uitmaakt. Hoe komen we hier uit? Hoe komen we tot de situatie waar huidskleur echt niet toe doet? Iedereen zich gehoord en gezien voelt? We samenleven in plaats van langs elkaar heen? Ben oprecht nieuwsgierig naar je vervolgstuk.

  20. RobV

    @slechts-een-mening Zelf heb ik helemaal geen 15 jaar lang Opsporing Verzocht gekeken. Ik ben al veel eerder afgehaakt. Maar de teneur was en is wel steeds dezelfde, namelijk dat allochtonen oververtegenwoordigd zijn in de uitzendingen en dat je nu eenmaal met een zaklamp moet zoeken om een autochtoon aan het werk te zien. En dat zou door discriminatie komen? Ik weet het niet. Sowieso is criminaliteit geen oplossing of uitweg voor mensen die het minder hebben getroffen of voor mensen die dit graag als excuus willen gebruiken. Anders dan jijzelf vind ik dat dus beslist geen logisch en aanvaardbaar gevolg. En we zijn weliswaar een immigratieland, maar verreweg het grootste deel van ons land bestaat nog wel uit 'witte' Nederlanders. Dan stemmen de aangehaalde cijfers van het CBS niet direct tot tevredenheid als het gaat om het (bijna gelijke) aandeel van allochtonen, wat mij betreft. Ik was in ieder geval blij met het stuk van @RobinJ en het lijkt me voor jezelf en voor iemand als Merijn van Willigen een eyeopener. Het is veel te makkelijk om het probleem alleen bij blanke mensen neer te leggen.

    1. eefgorter

      In eerste instantie wilde ik niet meer reageren. Nu zie ik dat je deze reactie aangepast hebt, minder scherp en minder op de man, doet me dat jij ook reflecteert op je eigen denkbeelden. Dat maakt me blij. Ik vraag je wel beleefd geen aannames te doen Natuurlijk vind ik criminaliteit geen aanvaardbaar gevolg! Wel een logisch of te duiden gevolg van. Daar zijn we het inderdaad niet over eens. Het stuk van @RobinJ was ook heus geen eyeopener. Wel zette het me weer aan het denken. Prima toch? Tot slot leg ik het probleem niet bij witte mensen neer. Verre van. Wat dan wel? Zie stuk van Merijn hier onder. Beter kan ik het zelf niet verwoorden. Laatste: als je nog niet gezien hebt: zoek eens op Youtube op ‘Kimberly Jones How Can We Win’. Clipje van ongeveer 7 minuten. Hoop waar je het niet mee eens hoeft te zijn. Slechts om je in te leven in ‘de andere kant’. En nee, (gelukkig) is het hier lang niet zo erg. Betekent niet dat we op onze lauweren moeten rusten.

  21. Merijn van Willigen

    Hoop gebeurd sinds gisteren, en sinds ik bij naam genoemd word, nog een reactie: @RobinJ - goed geschreven, goede voorbeelden en goed inzicht. Maar om te eindigen met maar te zeggen: 'laten we onze eenheid benadrukken' gaat voorbij aan al je eigen voorbeelden. Het is moeilijk je eenheid te benadrukken als je systematisch gediscrimineerd word. Eenheid benadrukken is makkelijker als je van racisme geen last hebt. @RobV als je mensen bestempeld als activisten, en dan hun denken maar naast je neer legt omdat het 'toch maar activisten' zijn, help je dan niet zelf aan polarisatie 🤔 Verder... Natuurlijk is racisme in elk land anders. Elk land heeft zijn eigen geschiedenis, culturele waarden, en politiek. Dat wil niet zeggen dat het daarom geen waarde heeft om er aandacht aan te geven. Wat geen zin heeft is om directe parallellen te trekken met Amerika; Zuid Afrika of Rwanda. Het is duidelijk dat je te maken hebt met andere samenlevingen met hun eigen unieke problemen om racisme. Het idee van BLM is niet dat we allemaal gaan demonstreren on George Floyd - het idee is dat we ons allemaal wat meer bewust worden van de manier waarop racisme mensen raakt. Dat is ook geen beschuldiging aan het adres van witte mensen (zoals iemand zei) - we kunnen allemaal we voorbeelden vinden van racisme waar geen blanke man of vrouw iets mee te doen had. BLM is ook minder geinteresseerd in individuele racistische uitspattingen. Waar aandacht voor gevraagt word is het feit dat bepaalde bevolkings groepen (in elk land anders) structureel onevenredig worden behandeld. Dat hun levens ervaring, levens verwachting, professionele hoop structureel onevenredig is aan andere bevolkings groepen. Zoals ik zei, roepen dat 'huidskleur niet moet uitmaken' is makkelijker als je huidskleur nooit wat uitgemaakt heeft. Zoals ik al een paar keer gezegt heb, gaat het om het standpunt van empathie. Niet bij jezelf beginnen, maar bij de ervaring van de ander en dan terug werken.

  22. stekel

    Is het bekend of het KNHB bestuur / directie al met vakantie is ... of komen die überhaupt niet met haar mening of visie.. Benieuwd wat de verwachtingen zijn van de lezers op dit forum


Wat vind jij? Praat mee...