In de rubriek Oranje Franje belichten we opvallende en niet-alledaagse gebeurtenissen rond de vele interlands van de beide Oranje-teams. In de achtste aflevering aandacht voor de oordopjes waarmee bondscoach Marc Lammers zijn speelsters op het WK van 2002 geheime instructies gaf.
Begin juli 2002 krijgt Marc Lammers een geweldig idee. Zoevend over het Franse asfalt – de bondscoach van de Oranje Dames mag op uitnodiging van de Rabobank een dagje meerijden in de Tour de France – heeft hij vooral oog voor de communicatie tussen ploegleider en wielrenners. Die verloopt via oortelefoontjes, waarbij de renners continu aanwijzingen krijgen en worden bijgepraat over het verloop van de koers.
Op de bijrijderstoel van de ploegleidersauto weet Lammers het zeker: die oortjes zouden een verrijking zijn voor de communicatie met zijn team, dat zich voorbereidt op de Champions Trophy in Macau in augustus van dat jaar en het WK in Perth, drie maanden later. Ze zouden vooral van nut kunnen zijn bij de aanvallende en verdedigende strafcorner van Oranje, die steeds minder geheimen kent voor de concurrerende landen.
Marc Lammers, bondscoach van de Oranje Dames tussen 2001 en 2008. Foto: Koen Suyk
‘Ik werd in die tijd gek van alle video- en opnameapparatuur die andere landen gebruikten tijdens wedstrijden tegen ons’, legt Lammers uit. ‘Net als in het honkbal hanteerde ik bepaalde tekens en gebaren bij onze strafcorners, om aan te geven welke variant we zouden spelen of waar de ruimte lag. Andere topteams maakten een studie van die tekens om te kunnen ontdekken wat we van plan waren. Met die oordopjes zouden we die informatie voortaan voor onszelf kunnen houden.’
Afzakkende rokjes
Lammers, een vooruitstrevende coach die eerder al de videobril en hartslagmeters introduceerde bij Oranje, gaat meteen aan de slag met zijn idee en experimenteert achter de schermen met de elektronisch hulpmiddelen. Eerst krijgen de speelsters oormicrofoontjes met een ontvangstkastje, maar dat blijkt geen succes. Lammers: ‘De rokjes van de meiden zakten naar beneden door het gewicht van de ontvanger en bovendien bleek het niet toegestaan met een scherp voorwerp aan het lijf te hockeyen.’
Lammers schakelt vervolgens TNO Delft en het Zwitserse bedrijf Phonak in, gespecialiseerd in het maken van kleine gehoorapparaatjes. De uitkomst is een draadloos oordopje dat ook in de beveiligingsbranche wordt gebruikt. Eind oktober, in een serie oefenwedstrijden tegen Schotland in Den Bosch, worden ze voor het eerst getest door de speelsters.
Ageeth Boomgaardt tijdens het WK 2002 in Perth met het geheime oordopje. Foto: Jeroen van Bergen
Ageeth Boomgaardt, op dat moment 139-voudig international en de strafcornerspecialist van Oranje, is één van de eerste speelsters die een oortje mag dragen. Het is niet meteen een daverend succes. ‘Ik raakte het ding op een gegeven moment kwijt’, herinnert Boomgaardt zich. ‘Het was uit mijn oor gevallen. Ik weet nog dat ik net deed alsof ik een lens was verloren toen ik ernaar zocht. We wilden natuurlijk niet dat het ontdekt zou worden.’
De oordopjes blijken perfect op maat gemaakt voor potige uitsmijters en bodyguards, maar zijn veel te groot voor de oren van de internationals. Lammers: ‘Met huidskleurige tape en neuspleisters bleven ze uiteindelijk wél zitten en waren ze bovendien van een afstandje minder goed zichtbaar.’
Ontmaskerd in Perth
De oordopjes reizen met Oranje mee naar het WK, dat van 24 november tot en met 8 december 2002 in het Australische Perth wordt gehouden. Daar zal blijken dat de innovatie van Lammers geen lang leven beschoren is. Na vier wedstrijden in de groepsfase van het toernooi is er zoveel commotie en discussie ontstaan over het technische hulpmiddel, dat Lammers op het matje moet komen bij de Canadese toernooidirecteur Janet Ellis.
Hoewel nergens in de regels van het internationale hockey staat dat het gebruik van oortelefoontjes verboden is, krijgt de bondscoach te horen dat hij ze niet langer meer mag gebruiken. De KNHB gaat nog in beroep tegen het besluit, maar kan het verbod niet ongedaan maken. ‘Met die oordopjes zouden spelers teveel in robots veranderen. Hockey is dan een soort schaken met levende stukken, en dat was onwenselijk’, licht Lammers toe.
Dat Oranje in Perth nog vier wedstrijden lang gebruik heeft kunnen maken van de oordopjes is al opmerkelijk, want al tijdens de eerste wedstrijd tegen Zuid-Afrika (3-0 zege) wordt het hulpmiddel bij toeval ontdekt door Jeroen van Bergen, destijds fotograaf van Hockey Magazine.
‘Ik zag Ageeth Boomgaardt bij een strafcorner telkens aan haar oor friemelen’, blikt Van Bergen terug. ‘Uit nieuwsgierigheid heb ik toen een telelens gepakt om een foto van dichtbij te kunnen maken. Na afloop in het perscentrum bekeek ik de foto vergroot op mijn laptop. Toen zag ik ineens dat apparaatje in haar oor.’
De slechthorenden van Oranje
Van Bergen koos ervoor om Lammers persoonlijk ná de persconferentie over de foto te bevragen, dus bewust buiten het bereik van alle andere aanwezige journalisten. Van Bergen: ‘Ik liet Marc mijn foto zien en vroeg: heeft Ageeth hier nou een gehoorapparaatje in of zo? Toen heeft hij me verteld dat het een oordopje was waarmee ze instructies vanaf de zijlijn kreeg. Hij liet me vrij in mijn journalistieke keuze, maar zei wel dat hij het zou waarderen als dit niet in de publiciteit zou komen.’
Fotograaf Jeroen van Bergen met zijn telelens. Foto: Jeroen van Bergen
Van Bergen liet zijn Oranje-hart spreken en hield zijn vondst stil. ‘Als ik op dat moment bij een ander journalistiek medium had gewerkt, had ik wellicht een andere keuze gemaakt’, aldus Van Bergen, die enkele dagen later zag hoe ook Mijntje Donners, Fatima Moreira de Melo, Minke Smabers, Minke Booij en Janneke Schopman ‘gehoorapparaatjes’ droegen tijdens de wedstrijden. Het aantal slechthorenden in Oranje was blijkbaar in rap tempo toegenomen.
Oranje won in die eerste WK-dagen via twee rake strafcorners van Mijntje Donners en Ageeth Boomgaardt van Japan (2-0), versloeg Engeland met 2-1 dankzij de winnende goal uit een corner van Boomgaardt en verpletterde Ierland met 6-0, mede door drie treffers uit een strafcorner.
Na dat vierde duel hadden ook video-analisten van de andere landen inmiddels door dat Lammers vanaf de bank met een hand voor zijn mond aanwijzingen gaf aan zijn speelsters. Daarmee was het geheim van de oordopjes definitief ontdekt en kon ook Van Bergen zijn primeur niet langer verborgen houden. De ophef in de media leidde uiteindelijk tot het verbod van de toernooi-organisatie.
Betere communicatie
Of Oranje nou een oneerlijk voordeel heeft gehad door het gebruik van de oordopjes? Boomgaardt denkt van niet. ‘Die oortjes maakten vooral de communicatie sneller en duidelijker. Marc kon vanaf de zijlijn in alle rust aanwijzigingen geven en hoefde niet als een malle over het veld te schreeuwen. Dat was het grote verschil. Dit hulpmiddel paste precies in zijn drang om het hockey te vernieuwen en verder te professionaliseren.’
Lees hier de eerdere afleveringen in deze rubriek
Wat vind jij? Praat mee...
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.