Blinde uithaal Thole maakte einde aan bijna 2,5 uur durende slijtageslag

Deze maand 52 jaar geleden werden de Olympische Spelen in Mexico gehouden. De veertiende olympiade staat in het geheugen gegrift door de reuzensprong van verspringer Bob Beamon, de aparte techniek van hoogspringer Dick Fosbury en de in een zwarte handschoen gebalde vuist van de Amerikaanse sprinters Tommie Smith en John Carlos uit protest tegen de positie van zwarten in de maatschappij.

De Nederlands olympische ploeg wint in Mexico in totaal zeven medailles. De hockeyers eindigen als vijfde, maar de Oranje Heren schrijven op 25 oktober wel geschiedenis door de langste wedstrijd in de olympische historie te spelen. Tegen Spanje valt pas na 145 minuten de beslissing.

Het was voorbij. Iedereen lag direct daarna uitgesteld op het veld. Kik Thole over zijn winnende doelpunt tegen Spanje

‘Sindsdien weet ik wat sudden death is’, vertelde doelpuntenmaker Kik Thole in een interview in een jubileumuitgave van de hockeybond. ‘Ik kreeg een voorzet die ik zonder kijken op doel ramde. Het was voorbij. Iedereen lag direct daarna uitgesteld op het veld. Ze kwamen niet eens naar mij toe om te juichen.’

Met de ferme klap van Thole tegen Spanjaarden sloten de Oranje Heren het olympische toernooi af dat met horten en stoten was verlopen. De media waren na afloop kritisch, met name over de mentale kracht van de ploeg van bondscoach Piet Bromberg en het gebrek van slagkracht van de strafcorner.

Frans Spits geeft de Nederlandse strafcorner aan tijdens het duel met Kenia (0-2) tijdens de Olympische Spelen van Mexico in 1968. Foto: Hockey Sport

Beste Oranje ooit

Voorafgaand aan de Spelen was het oordeel van de media duidelijk positiever. Dagblad Trouw sprak van ‘een sterk goed voorbereide ploeg. Beter toegerust bovendien dan de ploeg die (…) naar Tokio ging. Het is zelfs mogelijk dat het de beste ploeg is die ooit werd uitgezonden.’

Met Joost Boks en Aart Brederode beschikte Bromberg over twee solide keepers, van wie de onlangs overleden Boks er vier jaar eerder in Tokio ook al bij was. De sluitpost van Amsterdam was een van de zes spelers in de selectie die olympische ervaring had. Theo Terlingen en Theo van Vroonhoven begonnen in Mexico zelfs aan hun derde olympiade.

De selectie van Oranje dat tijdens de Olympische Spelen van Mexico in 1968 op een vijfde plaats eindigde. Uit Hockey Sport

De ervaren Terlingen was de steunpilaar in de verdediging, terwijl op het middenveld aanvoerder Jan Piet Fokker de hoofdrol opeiste. Voorin vielen naast de snelle Gerard Hylkema, Kik Thole, bijgenaamd de blonde tornado uit Laren, en de Bredase technicus Arie de Keyzer op.

‘In vergelijking met de Spelen van Tokio, (…), is dit elftal wat homogeniteit en conditie betreft enkele klassen beter. Niet wat techniek betreft, dat is gezien de ontwikkelingen van het moderne hockey van minder belang geworden’, gaf Bromberg aan in het Algemeen Dagblad.

Bondscoach Bromberg

De toen 51-jarige Bromberg stond sinds 1961 aan het roer bij de Oranje Heren. De voormalig speler van HHIJC en 16-voudig international, die op de Spelen van Londen brons veroverde, leidde de ploeg in Tokio naar een zevende plaats. Het was vooraf al bekend dat Bromberg na Mexico afscheid zou nemen en worden opgevolgd door Roepie Kruize.

Onder leiding van Bromberg trainden de Oranje Heren vanaf december 1967 drie keer per week, beurtelings in Overveen of Amstelveen. De ploeg speelde in aanloop naar Mexico vijf officiële interlands en een handvol duels tegen onder meer Nederlandse clubs. De cijfers waren goed te noemen. De interlands leverden vier overwinningen op. Alleen van België werd verloren.

Gerard Hylkema in botsing met een verdediger en keper van Maleisië (1-0) tijdens de Olympische Spelen van Mexico in 1968. Foto: Hockey Sport

Met Pakistan en Kenia in de poule

Nadat de poule-indeling voor de Spelen bekend was gemaakt, toonde Bromberg in Het Parool zich niet ontevreden. Oranje trof in poule B Pakistan, Argentinië, Groot-Brittannië, Kenia, Maleisië, Frankrijk en Australië. ‘Pakistan, mijn favoriet voor goud, en Kenia, gewend om op grote hoogte te spelen, zijn onze zwaarste tegenstanders. Ik zou persoonlijk gelukkig zijn als we bij de eerste zes eindigen.’

Aanvoerder Fokker liet in De Tijd een optimistischer geluid horen: ‘Je zou kunnen zeggen: we weten dat we wanneer we een beetje geluk hebben hoge ogen gooien.’ Terlingen dacht, zo schrijft Algemeen Dagblad, dat Oranje met een beetje geluk zelfs een medaille kon winnen.

Resultaten

Een medaille. Dat lukte de Nederlandse hockeyers voor het laatst in 1952 toen de ploeg zilver won in Helsinki. Vier jaar later wilde Oranje een greep doen naar de olympische titel, maar gooide een boycot roet in het eten waardoor de ploeg niet deelnam in Melbourne. In Rome en Tokio bleven daarna de halve finales ver buiten bereik.

Eenmaal aangekomen in Mexico speelde Oranje geen oefenduels meer. Bromberg was van mening dat de ploeg al voldoende wedstrijden had gespeeld. Daarnaast wilde hij niet alle kaarten op tafel leggen.

Frans Spits in duel met twee Australiërs tijdens de Olympische Spelen van Mexico in 1968. Foto: Hockey Sport

Debacle tegen Pakistan

De openingswedstrijd tegen Pakistan eindigde in een debacle. Oranje verloor met 6-0. De volgende dag kopte de Tijd: ‘Pakistan buit verkeerde tactiek uit’. De krant schreef over een ‘pijnlijke en tegelijk beschamende nederlaag.’

Onder toeziend oog van prins Bernhard en prinses Irene maakten de Pakistanen korte metten met de aanvallende tactiek van Oranje. Na een kwartier leidde Pakistan al met 3-0. Het was een klap die de mannen van Bromberg niet meer te boven kwamen, waarna de favorieten voor de olympische titel uitliepen naar 6-0.

Revanche tegen Argentinië

Veel tijd was er niet om de wonden te likken. De volgende dag wachtte Argentinië, dat het juiste medicijn bleek om de Pakistaanse kater weg te spoelen. Na de 7-0 overwinning op de Zuid-Amerikanen riep Bromberg uit: ‘Zie je wel, dat we kunnen hockeyen’.

Na een zwaar bevochten 2-1 zege op Groot-Brittannië, waarbij Oranje een kwartier voor tijd een achterstand wist om te buigen, leek een plek in de halve finales te worden verspeeld tegen Kenia dat Oranje met 2-0 versloeg.

Frans Spits springt een gat in de lucht nadat Edo Buma Nederland op 2-1 zet tegen Groot-Brittannië tijdens de Olympische Spelen van 1968 in Mexico. Foto: Hockey Sport

Laatste vier in vizier

Na twee minieme zeges op Maleisië en Frankrijk en door de verrassende winst van de Fransen op Australië kwam voor Nederland een plek bij de laatste vier weer in het vizier. Dan moest er in de laatste groepswedstrijd wel worden gewonnen van Australië. Daarnaast moest Pakistan tegen Kenia zijn sportieve plicht doen, wat de Pakistanen uiteindelijk ook deden.

Tegen de Australiërs had Nederland in de eerste helft de overhand. Doelpunten leverden dat niet op. Dat brak de ploeg op. Vijf minuten na rust beoordeelde Heiko van Staveren een dieptepass verkeerd waarvan Australië profiteerde: 0-1. Twee minuten later ging Sebo Ebbens in de fout: 0-2. Het was de genadeklap voor de oranje ploeg, die vier keer tevergeefs mocht aanleggen vanaf de kopcirkel. Een euvel dat het team danig parten speelde tijdens het olympische toernooi.

Zwakke punten blootgelegd

Dagblad De Tijd legde na afloop de vinger op de zere plek. ‘Dit goede Nederlandse elftal had twee zwakke punten. Het kan geen strafcorners nemen (…) en dit Nederlands elftal is mentaal zwak. (…) Oranje was niet opgewassen tegen de plotselinge achterstand die binnen twee minuten tot stand kwam. Toen het na 42 minuten 0-2 was geworden, gaf Oranje de wedstrijd uit handen.’

Uit Hockey Sport

Een uitzondering in de kritiek op Oranje maakte De Tijd voor Jan Piet Fokker. De aanvoerder zat na de wedstrijd tegen Australië op de afrastering van het veld met het hoofd omlaag. ‘Nederland zou juist meer spelers als juist die Jan Piet Fokker moeten hebben.’

Op voor vijfde plek

Na het mislopen van de halve finales had Bromberg meteen een nieuw doel gevonden: we gaan voor de vijfde plaats. Daartoe moest Oranje in de plaatsingswedstrijden eerst afrekenen met Nieuw-Zeeland, dat op de openingsdag verrassend had gewonnen van titelverdediger India (2-1). Een 3-1 zege, nadat de Nieuw-Zeelanders bij de stand 0-0 een strafbal hadden gemist, leverde een strijd om de vijfde plaats op tegen Spanje.

De Spanjaarden hadden in de plaatsingswedstrijden Kenia met 2-1 verslagen, nadat de ploeg in poule A als vierde was geëindigd met twee nederlagen, maar ook drie remises in zeven wedstrijden. Het treffen met Oranje zou een historische uitputtingsslag worden.

Doorspelen totdat doelpunt valt

Pas na twee uur en 25 minuten hockeyen viel de beslissing. Daarmee verbraken Nederland en Spanje het record van Groot-Brittannië en India die er in 1960 128 minuten over deden. Oranje had het duel in de reguliere tijd al kunnen beslissen, maar het schortte aan de afwerking.

In de negende minuut bediende Thole Frans Spits, maar de aanvaller tikte de bal tegen de kruising van paal en lat. Nederland had het beste van het spel, maar slaagde er niet in een bres te slaan in de stugge Spaanse verdediging.

Hoofdwond Piet Weemers

Lange tijd speelde Oranje met tien man. Tien minuten voor rust werd Piet Weemers door een Spaanse stick aan het hoofd geraakt. Een gat in het hoofd, constateerde teamgenoot Theo van Vroonhoven die in het dagelijks leven arts was. Met een omzwachteld hoofd keerde Weemers pas na rust weer terug, de reglementen stonden geen vervangers toe, en speelde de wedstrijd uit.

Uit Hockey Sport

Na de reguliere speeltijd stond de stand 0-0 op het bord. Er moest worden verlengd tot er een doelpunt viel, waarbij na elke 7,5 minuut van helft werd gewisseld. Omdat er tussen het wisselen van speelhelft geen verzorging was toegestaan, werd het duel een ware slijtageslag.

Reglementen

‘Bij het minste of geringste oponthoud gingen de spelers op het gras liggen zodat het geheel veel op een slagveld leek’, schreef De Tijd. Protesten van onder meer KNHB-voorzitter Van Zinnicq Bergmann waren aan dovenmansoren gericht. Het organisatiecomité liet, zoals de reglementen voorschreven, doorspelen.

Maar vlak nadat de organisatoren eindelijk overstag waren gegaan en beloofden na afloop van de tiende periode een pauze van tien minuten in te lassen kwam Thole aan de bal. Met nog slechts een seconde te spelen haalde de speler van Laren hard uit.

Doelpunt Thole

Volgens Het Parool zat er ‘al zijn opgekropte woede en de onzekerheid over hoelang de marteling nog zou duren’ in het schot. Na het doelpunt lieten de spelers zich vallen op het gras voordat ze Thole feliciteerden met zijn doelpunt en bedankten dat hij een einde had gemaakt aan deze gedenkwaardige wedstrijd.

Met de vijfde plaats in Mexico eindigden de Oranje Heren twee plaatsen hoger dan vier jaar eerder in Tokio. Bovendien was Nederland het tweede Europese land achter West-Duitsland, dat als vierde eindigde. En Bromberg had vooraf verklaard gelukkig te zijn met een plek bij de eerste zes.

Kritische noot

Kortom, een goede resultaat van de Oranje Heren. Dagblad Trouw concludeerde dat ‘dit de juiste plaats is voor Nederland in het wereldhockey’, maar het dagblad plaatste ook enkele kritische kanttekeningen. Nederland miste ‘technisch raffinement’ en ‘mentale hardheid’, maar ‘de Oranje-ploeg heeft bewezen voortreffelijk hockey (…) te kunnen spelen en ook te kunnen ‘vechten’ (…). Maar in een zwaar olympisch toernooi met negen wedstrijden in een tijdsbestek van 14 dagen moet men dit elke dag kunnen opbrengen. En dit was voor de Nederlandse hockeyploeg een te zware opgave.’

Lees ook:

• 1898: Haarlem verslaat Velsen in eerste bondswedstrijd
• Rein de Waal vooroorlogs boegbeeld van Oranje
• 92 jaar geleden: olympische finale belangrijke mijlpaal voor Nederland
• Ab van Grimbergen: architect eerste wereldtitel Oranje Heren
• 75 jaar Vrijheid: international Pieter Arnold Roodenburgh in het verzet
• Het jubilerende Bloemendaal en het jaar van de treble
• Dit seizoen geen kampioen, in 1942 deelden hdm en Venlo de landstitel
• Dames Were Di gingen Europa in: ‘Barcelona was voor ons een enorm avontuur’
• Potje squash om boycot Olympische Spelen van 1956 te verwerken
• Ongekend strenge winter zet in 1963 streep door competitie
• Europees brons hoogtepunt gouden zaaldecennium Groningen
• Missie niet te degraderen leidt onverwachts tot Europees zilver
• Regelwijziging pakt succesvol uit voor Oranje Dames Zaal
• Bronzen EK 2010 zet zaalhockey in Nederland op de kaart
• Hattem: klein duimpje op het veld, grootmacht in de zaal
• WK 1994: Jorritsma en Shahbaz leiden Pakistan naar laatste hoofdprijs
• Het viel allemaal goed in de EHL voor vechtmachine HGC
• Ties Kruize: ‘We hadden veel vaker de Europa Cup moeten winnen’
• Hecht collectief van Kampong kwam even de punten ophalen
• Tackle Back: de dag dat Den Bosch Dames 1 haar eerste titel won