Europese zaaltitel met dank aan haarlak en Spaanse schoenenverkoper

In het noordwesten van Spanje ligt Nederlandse zaalhockeygeschiedenis. In 1989 zorgde Jong Oranje op het EK in Ourense voor een primeur. Het was de eerste keer dat Nederland een internationale titel in de zaal won. In deze aflevering van Tackle Back blikt Marc Lammers, destijds aanvoerder van Jong Oranje, terug op de winst van het goud die niet zonder slag of stoot tot stand kwam.

De aanblik had veel weg van de beroemde scene uit de Disney-klassieker Bambi, waarin het jonge hertje zich nauwelijks staande kon houden op het ijs. De spelers van Jong Oranje gleden op de houten vloer in de sporthal Pazo dos Deportes Paco Paz in Ourense om de haverklap uit. Als er maar even fel werd aangezet, volgde er meteen een struikelpartij. ‘We konden niet op die vloer blijven staan’, herinnert Lammers zich. ‘Ook onze tegenstanders hadden er last van, behalve de Spanjaarden.’

Op zoek naar schoenenzaak

Om te voorkomen dat het allereerste Europese kampioenschap voor ploegen onder 21 jaar in de zaal voor Nederland in een fiasco zou eindigen, ging Lammers de stad in op zoek naar andere schoenen.

Jong Oranje met de beker na de winst van het EK Zaal. Foto: Privécollectie Marc Lammers

‘Ik weet niet meer met wie er met mij mee was, maar we kwamen in een schoenenzaak terecht, niet eens een echte sportzaak. We hebben daar verschillende schoenen uitgeprobeerd. De beste schoenen bleken, natuurlijk, ook de lelijkste, blauw met een X erop. Het leken net badschoentjes. Uiteindelijk waren het ook nog de goedkoopste schoenen, dus vielen de kosten voor de bond nog mee. Haha.’

Eigenlijk wilden we de hele collectie kopen, maar dat bleek toch net iets te duur. Marc Lammers over de problemen met de schoenen tijdens het EK Zaal voor Jong Oranje

Lammers: ‘Tegenstanders zagen ons natuurlijk op die nieuwe schoenen en wilden natuurlijk ook die schoenen hebben. Wij hadden een stuk of tien paar van die schoenen gekocht, dus was er geen maat 42 meer te krijgen. Eigenlijk wilden we de hele collectie kopen, maar dat bleek toch net iets te duur.’

Ideaal waren de Spaanse schoenen niet, erkent Lammers. ‘De schoenen hadden niet veel demping waardoor ik last kreeg van springschenen. Het belangrijkste was dat we op onze benen bleven staan en niet steeds onderuitgleden.’

Haarlak voor extra grip

Om de grip op de houten vloer in de sporthal extra te verbeteren werden de schoenzolen ingespoten met haarlak. ‘Tijdens de training hebben we van alles uitgeprobeerd. Dubbelzijdig tape onder de schoenen. In het handbal had ik gezien dat ze met hars werkten, maar dat was te hard en niet goed voor de knieën. Onze dokter Paul Cuppen kwam uiteindelijk met het idee om haarlak te gebruiken. Dat plakte goed genoeg, maar niet de hele wedstrijd. Bij iedere wissel spoten we daarom haarlak op de zolen. Ik ging bij iedere strafcorner even naar de kant, omdat ik minder vaak werd gewisseld. De mensen op de tribune dachten dat we met ijs in de weer waren.’

Coach Carel van der Staak en dokter Paul Cuppen met de beker na het winnen van de Europese zaaltitel met Jong Oranje. Foto: Privécollectie Marc Lammers

Het duurde even voordat de gouden schoenenformule was gevonden. De problemen waren pas voor de derde en laatste poulewedstrijd opgelost. Na de ruime zege op Polen (13-7) in de openingswedstrijd en de nederlaag tegen Engeland (4-5) moest het duel met Italië in winst worden omgezet voor een plek in de halve finales.

We hadden niet het gevoel: we worden eerste. Marc Lammers over de kansen van Jong Oranje tijdens het EK Zaal

‘We behoorden tot de favorieten, omdat West-Duitsland niet meedeed, maar we waren niet de uitgesproken favoriet. We hadden niet het gevoel: we worden eerste. We hadden wel toernooien in Nederland gespeeld, maar beschikten niet over veel ervaring’, zegt Lammers.

De zaalselectie, die in Ourense tussen de balken stond, kwam voort uit de veldselectie van Jong Oranje. ‘Er werd doorgeselecteerd totdat de beste zaalhockeyers overbleven’, zegt Lammers, die aanvoerder was van het zaalteam dat onder leiding stond van Carel van der Staak. Hij nam de honneurs waar voor Pierre Visschers, de bondscoach van Jong Oranje. Het ontbrak Visschers aan tijd om aan de slag te gaan met de zaalselectie.

Voorbereiding

Van der Staak ging voortvarend aan de slag met de ploeg. Hij belegde in aanloop naar het EK trainingsstages en werkte met Jong Oranje diverse toernooien af, onder meer het befaamde hdm-toernooi waar de ploeg tussen de seniorenteams als tweede eindigde. Die periode legde volgens Lammers de basis voor het uiteindelijke succes. ‘Dat we kampioen werden, had met de voorbereiding te maken.’

De brief van de KNHB met nadere informatie over het EK Zaal voor de ploeg van Jong Oranje. Foto: Privécollectie Marc Lammers

Van der Staak omschrijft de ploeg als een team met ongelooflijk veel enthousiasme, bestaande uit liefhebbers van het zaalhockey die bereid waren voor elkaar te werken. De verschillende karakters vormden een eenheid. Aanvoerder Lammers stond rechtsachter. ‘Ik had een goed afschuifschot bij de corner en een dummy waarin iedereen intrapte.’ De ploeg had daarnaast in Bart Looije een betrouwbare doelman en in onder meer Gregory van Hout een speler met veel individuele kwaliteiten. Bovendien had Jong Oranje de strafcorner goed voor elkaar. Richard Brinkman eindigde met vijftien doelpunten als gedeeld topscorer van het toernooi.

De enige tegenslag was het afvallen van Jan Willem Neuberg vlak voor het EK. De basisspeler was niet beschikbaar omdat hij in militaire dienst zat en geen vrijaf kreeg, waardoor het team met elf spelers naar Spanje was afgereisd.

Kraker tegen Spanje

Na de zege op Italië (9-3) in het laatste pouleduel trof Jong Oranje in de strijd voor een plek in de finale gastland Spanje. ‘De Spanjaarden hadden een goede lichting met Escarré en Arnau. We speelden voor volle tribunes met twee- tot driehonderd man. Het was een enorm kabaal, ze maakten al lawaai als de bal naar voren ging’, zegt Lammers.

De openingsceremonie van het EK Zaal in het Spaanse Ourense in 1989. Foto: Privécollectie Marc Lammers

Na een 4-3 voorsprong van Nederland bij rust eindigde het duel in 9-9 nadat de Spanjaarden vlak voor het einde de stand gelijk hadden getrokken. De teleurstelling van de late gelijkmaker werd snel verwerkt door de ploeg. In de strafballenserie hield Jong Oranje het hoofd koeler dan Spanje.

Niet lekker in eigen vel

Bij Lammers was er niet alleen blijdschap over het behalen van de finale, maar ook over zijn eigen spel. In de poulefase zat hij namelijk niet lekker in zijn vel. In het duel met Spanje leek een last van zijn schouders te zijn gevallen.

Jong Oranje met de beker na het winnen van de Europese zaaltitel in 1989. Foto: Privécollectie Marc Lammers

‘Ik was niet goed gestart aan het toernooi. Ik was onzeker, omdat ik nog niet zo veel ervaring had, en nam als aanvoerder te veel verantwoordelijkheid op mijn nek. Ik was te veel bezig met bijzaken zoals die vloer en de schoenen. Ik ben gaan praten met de coach en de dokter, omdat ik mezelf te veel druk oplegde. Dat heeft geholpen, want daarna heb ik goed gespeeld in de halve finale en de finale.’

EK-goud

In de eindstrijd om de Europese titel stond Jong Oranje opnieuw tegenover Engeland, de ploeg waarvan in de poulefase werd verloren. Lammers en zijn teamgenoten namen sportief revanche. De 0-1 achterstand werd voor rust omgebogen in een 2-1 voorsprong. Engeland maakte nog wel gelijk, maar Jong Oranje nam vervolgens het heft in handen en behield de voorsprong tot het laatste fluitsignaal (5-4). De uitslag had hoger uit kunnen vallen als de ploeg wat minder slordig was omgesprongen met de kansen. Jong Oranje kon het zich uiteindelijk veroorloven om twee strafballen te missen.

Zoran van Gessel, Koen Pijpers, Tom van Amerongen en Ewout van Gellicum met de beker na winst van de Europese zaaltitel met Jong Oranje. Foto: Privécollectie Marc Lammers

‘Er was ontlading na het laatste fluitsignaal. Deze titel was toch verrassend. Engeland had een goede ploeg met onder meer Russell Garcia en Spanje was een sterk team, dat dus flink gesteund werd door het publiek’, zegt Lammers, die niet veel van het feestgedruis meemaakte.

Geen feest, maar vroeg in bed

‘Ourense is een mooie stad, maar ik heb er weinig van gezien. Ik was een jaar of twintig en het was ook de eerste keer dat ik een biertje dronk. Daarna kreeg ik ook nog tequila, dus ik lag al vroeg in bed. Haha.’

Inmiddels ligt de winst van de Europese titel alweer 32 jaar achter ons. Wat is er eigenlijk gebeurd met die wondersloffen uit Spanje? ‘Ik heb ze nog heel lang in de zomer gedragen. Op een gegeven moment kwam mijn zoon met schoenen met een X erop aanlopen. Die schoenen bleken populair te zijn bij de jeugd, hebben we als team toch nog een trend gezet. Haha.’

Uitslagen

Poulewedstrijden
Nederland – Polen 13-7 (5-4)
Nederland – Engeland 4-5 (2-1)
Nederland – Italië 9-3 (4-3)
Halve finale
Nederland – Spanje 9-9 (4-3) Nederland w.n.s.
Finale
Nederland – Engeland 5-4 (2-1)

Selectie Jong Oranje: Bart Looije (k), Jim Jansen (k), Zoran van Gessel, Gregory van Hout, Tom van Amerongen, Martin Scheffers, Leo Klein Gebbink, Koen Pijpers, Ewoud van Gellicum, Richard Brinkman, Marc Lammers. Coach: Carel van der Staak

Affiche van het EK Zaal onder 21 jaar in het Spaanse Ourense in 1989. Foto: Privécollectie Marc Lammers

Lees ook:

• Groninger Studenten en de greep naar de macht in de zaal
• Zaalfinale van 1983 een spektakelstuk met 35 doelpunten
• Uit pure liefde voor zaalhockey richtte Maarten Salverda IHC Titans op
• Jo Jurrissen: legendarische keepster en spits van Oranje
• Blinde uithaal Thole maakte einde aan bijna 2,5 uur durende slijtageslag
• 1898: Haarlem verslaat Velsen in eerste bondswedstrijd
• Rein de Waal vooroorlogs boegbeeld van Oranje
• 92 jaar geleden: olympische finale belangrijke mijlpaal voor Nederland
• Ab van Grimbergen: architect eerste wereldtitel Oranje Heren
• 75 jaar Vrijheid: international Pieter Arnold Roodenburgh in het verzet
• Het jubilerende Bloemendaal en het jaar van de treble
• Dit seizoen geen kampioen, in 1942 deelden hdm en Venlo de landstitel
• Dames Were Di gingen Europa in: ‘Barcelona was voor ons een enorm avontuur’
• Potje squash om boycot Olympische Spelen van 1956 te verwerken
• Ongekend strenge winter zet in 1963 streep door competitie
• Europees brons hoogtepunt gouden zaaldecennium Groningen
• Missie niet te degraderen leidt onverwachts tot Europees zilver
• Regelwijziging pakt succesvol uit voor Oranje Dames Zaal
• Bronzen EK 2010 zet zaalhockey in Nederland op de kaart
• Hattem: klein duimpje op het veld, grootmacht in de zaal
• WK 1994: Jorritsma en Shahbaz leiden Pakistan naar laatste hoofdprijs
• Het viel allemaal goed in de EHL voor vechtmachine HGC
• Ties Kruize: ‘We hadden veel vaker de Europa Cup moeten winnen’
• Hecht collectief van Kampong kwam even de punten ophalen
• Tackle Back: de dag dat Den Bosch Dames 1 haar eerste titel won