Trainer Charles de Bock gaf dameshockey impuls die leidde tot wereldtitel

In de laatste weken van 2021 blikken we terug op de moeder van alle successen in het Nederlandse hockey. Vijftig jaar geleden veroverden de Oranje Dames in Nieuw-Zeeland de allereerste wereldtitel. Deze titel betekende voor het dameshockey in ons land een definitieve stap uit de anonimiteit. In het eerste deel sprak voormalig international Marjolijn Smabers-Bakker over de WK-deelname die deel uitmaakte van een unieke trip van twee maanden. In het tweede deel een portret van trainer van de Oranje Dames: Charles de Bock.

‘Charly was best een strenge trainer, heel gedisciplineerd’, zegt Smabers-Bakker over De Bock. ‘Als jong meisje keek ik enorm tegen hem op. Hij was een echt baasje. Tijdens de aparte conditietrainingen op Papendal stond hij met een stopwatch in de hand bovenaan de zandheuvels te controleren of we wel snel genoeg waren.’

Een begrip

Charles de Bock was een begrip in Nederland hockeyland. De enkelvoudig voetbalinternational was jarenlang betrokken bij het dameshockey. Hij leidde met succes BDHC naar vele kampioenschappen en legde met zijn trainingen de basis voor de eerste wereldtitel van de Oranje Dames in 1971.

‘Het unieke van dameshockey zit in de fleurige sfeer, de sportiviteit en het op intelligentie en lichtvoetigheid gebaseerde spelpatronen. Het is een constante vreugde om aan deze sport je beste krachten te geven.’

Het zijn de woorden van De Bock, gegraveerd op de ‘Charles de Bock’-bokaal, die door Bloemendaal ter nagedachtenis aan de trainer, die in 1975 op 61-jarige leeftijd overleed, in het leven werd geroepen. De bokaal, die de inzet werd van het bekertoernooi bij de dames, raakte in de vergetelheid om vervolgens in het seizoen 1993-1994 voor korte tijd in ere te worden hersteld.

Bekend als voetballer

De Bock, die het dameshockey in Nederland tijdens zijn jarenlange trainerscarrière van een impuls voorzag, verwierf in eerste instantie zijn bekendheid niet in de hockeysport, maar als voetballer. Hij speelde voor Bloemendaal, de Zwaluwen en Sneek en kwam al op vijftienjarige leeftijd bij Nederlands B. Jarenlang zat De Bock bij het ‘grote’ Oranje, maar maakte pas in 1936 zijn interlanddebuut. Het werd een memorabele wedstrijd, want in de laatste minuut maakte De Bock de gelijkmaker tegen Noorwegen (3-3).

Nog voor zijn 29ste verjaardag beëindigde hij zijn voetballoopbaan. Zijn maatschappelijke carrière, De Bock was docent lichamelijke opvoeding, kreeg de voorrang. Toch liet de sport hem niet los. Hij trainde een aantal voetbalclubs en stapte vervolgens over naar het hockey. Hij speelde inmiddels zelf ook, al was dat op een laag niveau.

In 1937 maakte hij zijn entree als trainer bij BDHC, de Bloemendaalsche Dames Hockey Club. Het was het startpunt van een jarenlange samenwerking die uitmondde in elf landstitels tussen 1950 en 1967 met speelsters als onder meer Jo Jurrissen, Anneke Staring en Emilie Hoogeveen. Daarnaast was De Bock als trainer ook werkzaam bij Strawberries en HBS en was hij de man achter de promotie van de heren van HIC naar de Eerste Klasse.

Het bestuur van BDHC in het seizoen 1963-1964. V.l.n.r: Jurrissen, Staring, Van Driel-Groeneveld, trainer Charles de Bock, Bijleveld, Staleman-Tjaden, Heydinga, Wijnstroom. Foto: Hockey Sport

Werkwijze

Het geheim van De Bock? Hij was ervan overtuigd dat training, voor welke sport dan ook, moest plaatsvinden onder de omstandigheden waaronder de sport werd beoefend. Hij was tegenstander van de heersende opvatting dat spelers hun conditie konden verbeteren enkel door rondjes te lopen en andere oefeningen te verrichtten. De Bock vond dat zo’n training onder spelomstandigheden moest geschieden, dus met bal en stick. ‘Bij de heren worden maar al te vaak hardlopers in plaats van hockeyers gekweekt’, zegt De Bock daarover in Het Parool.

Hij probeerde spelenderwijs tactiek en techniek aan de speelsters over te dragen. Een van zijn basisprincipes was in de diepte spelen zoals in het voetbal. Dagblad Het Parool noteerde daarnaast: ‘de doelvrouwe mag niet op de grond liggen zwemmen, back en kanthalfs mogen niet op één lijn staan.’ In een In memoriam in Hockeysport stond dat de onuitputtelijke fantasie van De Bock ervoor zorgde dat de oefenstof gevarieerd en nooit hetzelfde was.

Smabers-Bakker: ‘Hij kwam uit het voetbal en dat merkte je vooral aan de tactische oefeningen. Hij gaf ons altijd de tip om veel naar voetbal te kijken, vanwege het positiespel in verdedigend en aanvallend opzicht. Als we aan onze conditie werkten, dan gebeurde dat altijd met bal en stick. Zo konden we ook meteen extra wennen aan de gesteldheid van de velden, die soms flink beroerd was.’

In het Limburgs Dagblad legde De Bock uit waarom het nou juist als trainer zo klikte met damesteams. ‘Dames zijn gewilliger, willen ook trainen. Heren vinden al heel vlug dat ze moe zijn, terwijl een vrouw doordraaft tot ze er bij neervalt. Een meisje, een dame, speelt om het spel, de man om de knikkers.’

Oranje Dames

Na de Tweede Wereldoorlog werd De Bock ook gevraagd om de trainingen voor de Oranje Dames te verzorgen. Hij legde de basis voor de wereldtitel, die Nederland in 1971 in Auckland won. Overigens zat De Bock tijdens het toernooi thuis. ‘Charly is alleen maar onze trainer geweest, niet onze bondscoach. In die tijd kon een man namelijk geen rol als coach van een vrouwenteam hebben. Nu zou dat heel raar zijn, maar toen wisten we niet beter’, zegt Smabers-Bakker.

20 juli 1971: De Oranje Dames verzamelen zich op Schiphol, vlak voor vertrek naar Trinidad. Foto: Hockey Sport

Drie jaar later werden de Oranje Dames in het Franse Mandelieu opnieuw wereldkampioen. De ploeg won na de verlenging met 1-0 van Argentinië. Het winnende doelpunt viel dankzij een tactische zet van De Bock. Hij adviseerde om het te proberen met harde klappen naar voren. Zo’n snoeiharde dieptepass van Wilma Koopman kwam bij Nel van Kollenburg terecht die vervolgens het enige doelpunt scoorde.

Een jaar na de wereldtitel overleed De Bock plotseling op 61-jarige leeftijd. Vele honderden namen afscheid van de man die het dameshockey in Nederland naar een hoger plan had getild. Zoals oud-international Margreet Wijnstroom in haar afscheidswoord, opgetekend door Hockeysport, sprak: ‘Charly, je hebt ons niet alleen het hockeyspel in eindeloze technische en tactische variaties bijgebracht. Je hebt ons ook als mens geleid en begeleid en ons geleerd en ons doen beseffen dat je zoveel meer kunt en aankunt dan jezelf voor mogelijk had gehouden.’

Lees ook:

• Rondje om de aarde leverde Oranje Dames wereldtitel én erkenning op
• Waarom de Eindhovense fusie eigenlijk al veertig jaar terug begon
• EK 1995: reflexen Toxopeus bezorgen Oranje de Europese titel
• Herdenken: olympisch medaillewinnaar Emile Duson
• Den Bosch jaagt op het onwaarschijnlijke record van HGC uit 1988
• Innovatief spel bezorgde HTCC 50 jaar geleden de landstitel
• Het verhaal van Otto ter Haar, die werd ingevlogen vanuit New York
• Het mysterie van de allereerste landkampioen: Haarlem, of toch Den Haag?
• Europese zaaltitel met dank aan haarlak en Spaanse schoenenverkoper
• Groninger Studenten en de greep naar de macht in de zaal
• Zaalfinale van 1983 een spektakelstuk met 35 doelpunten
• Uit pure liefde voor zaalhockey richtte Maarten Salverda IHC Titans op
• Jo Jurrissen: legendarische keepster en spits van Oranje
• Blinde uithaal Thole maakte einde aan bijna 2,5 uur durende slijtageslag
• 1898: Haarlem verslaat Velsen in eerste bondswedstrijd
• Rein de Waal vooroorlogs boegbeeld van Oranje
• 92 jaar geleden: olympische finale belangrijke mijlpaal voor Nederland
• Ab van Grimbergen: architect eerste wereldtitel Oranje Heren
• 75 jaar Vrijheid: international Pieter Arnold Roodenburgh in het verzet
• Het jubilerende Bloemendaal en het jaar van de treble
• Dit seizoen geen kampioen, in 1942 deelden hdm en Venlo de landstitel
• Dames Were Di gingen Europa in: ‘Barcelona was voor ons een enorm avontuur’
• Potje squash om boycot Olympische Spelen van 1956 te verwerken
• Ongekend strenge winter zet in 1963 streep door competitie
• Europees brons hoogtepunt gouden zaaldecennium Groningen
• Missie niet te degraderen leidt onverwachts tot Europees zilver
• Regelwijziging pakt succesvol uit voor Oranje Dames Zaal
• Bronzen EK 2010 zet zaalhockey in Nederland op de kaart
• Hattem: klein duimpje op het veld, grootmacht in de zaal
• WK 1994: Jorritsma en Shahbaz leiden Pakistan naar laatste hoofdprijs
• Het viel allemaal goed in de EHL voor vechtmachine HGC
• Ties Kruize: ‘We hadden veel vaker de Europa Cup moeten winnen’
• Hecht collectief van Kampong kwam even de punten ophalen
• Tackle Back: de dag dat Den Bosch Dames 1 haar eerste titel won